A. LATAR BELAKANG
Kedudukan Agama Islam dan Keperluan Untuk Memelihara dan Mempertahankannya
1. Sejarah membuktikan bahawa Islam telah bertapak kukuh di negara ini seawal abad ke-9 di Negeri Kedah dan abad ke-13 di Terengganu dan kedudukan ini telah berterusan sehingga ke hari ini[1]. Semasa menduduki Tanah Melayu, Inggeris turut akur dan menerima hakikat bahawa agama Islam dan orang Melayu ialah tonggak utama Tanah Melayu manakala Raja-Raja Melayu pula merupakan penguasa mutlak dalam semua perkara yang berkaitan dengan agama Islam dan orang Melayu. Fakta ini diterjemahkan oleh Inggeris semasa menggubal Perlembagaan Persekutuan Tanah Melayu yang pertama, iaitu apabila Inggeris menerusi Working Party telah menerima cadangan Parti Perikatan dan Raja-Raja Melayu untuk memasukkan peruntukan mengenai kedudukan Islam di bawah Perkara 3(1) Perlembagaan Persekutuan[2].
2. Perkara 3(1) Perlembagaan Persekutuan menetapkan bahawa Islam adalah agama bagi Persekutuan. Ia adalah hasil dari persetujuan pihak-pihak yang berperanan semasa rundingan untuk mencapai kemerdekaan dahulu. Pernyataan tegas ini bukanlah semata-mata satu kebetulan tetapi ia adalah hasil daripada persetujuan menerusi kontrak sosial yang telah dicapai oleh semua bangsa dan etnik yang menghuni Tanah Melayu untuk menerima kemasukan peruntukan itu dalam Perlembagaan Persekutuan. Walaupun demikian, ketetapan ini tidak pernah menafikan hak agama-agama lain untuk bebas diamalkan dengan aman dan damai di mana-mana bahagian Persekutuan.
3. Sebagai agama bagi Persekutuan, sudah pasti Islam mempunyai kedudukan yang istimewa dan berlainan daripada kedudukan agama-agama lain.[3] Agama Islam merupakan agama negara dan bukan sekadar agama bagi upacara-upacara rasmi seperti tanggapan sesetengah pihak. Ketinggian Islam ini terserlah dalam sumpah jawatan bagi Yang di-Pertuan Agong yang diperuntukkan dalam Jadual Keempat [Perkara 37] Perlembagaan Persekutuan ― untuk memelihara pada setiap masa Agama Islam.
4. Justeru, usaha untuk melindungi dan mempertahankan Agama Islam menjadi suatu keperluan yang tidak boleh diketepikan kerana kedudukannya yang istimewa itu telah termaktub dalam Perlembagaan. Malah, Perlembagaan Persekutuan itu sendiri telah memberikan jaminan perlindungan terhadap kesucian agama ini melalui peruntukan-peruntukannya yang tertentu. Salah satunya ialah menerusi Perkara 11(4) Perlembagaan Persekutuan.
5. Kerajaan Persekutuan mempunyai peranan dan tanggungjawab yang penting untuk terus mempertahankan kedudukan agama Islam sebagai agama bagi Persekutuan dan kedaulatan Raja-Raja Melayu sebagai Ketua agama Islam dalam apa jua keadaan sekalipun termasuklah bagi menghalang usaha untuk menyebarkan dan mengembangkan agama lain di kalangan umat Islam/Melayu di negara ini. Perkara ini telah pun dipersetujui oleh masyarakat bukan Islam semasa rundingan kemerdekaan yang diadakan sebagai balasan kepada hak kewarganegaraan yang diberikan kepada orang bukan Islam/Melayu melalui prinsip jos soli dan hak kebebasan untuk mengamalkan agama mereka dengan aman dan damai. Orang bukan Islam mereka tidak berhak untuk menyebarkan dan mengembangkan agama mereka kepada orang Islam di negara ini seperti yang termaktub di bawah Perkara 11(4) Perlembagaan Persekutuan itu.
Perkara 11 Perlembagaan Persekutuan dan Hubungannya Dengan Undang-Undang Kawalan dan Sekatan Agama Bukan Islam Kepada Orang Islam
6. Sungguhpun Agama Islam telah dimartabatkan sebagai agama bagi Persekutuan, tiap-tiap orang di Malaysia berhak menganuti dan mengamalkan agamanya sebagaimana yang diperuntukkan dalam Perkara 11 Perlembagaan Persekutuan. Berdasarkan peruntukan ini, adalah jelas bahawa kebebasan beragama merupakan hak asasi yang dijamin dan dilindungi di negara ini. Walau bagaimanapun, hendaklah ditegaskan bahawa kebebasan beragama seperti yang diperuntukkan di bawah peruntukan tersebut tidaklah boleh ditafsirkan dengan begitu luas[4] kerana ia tertakluk kepada pembatasannya seperti yang diperuntukkan dalam Perkara 11(3)[5], 11(4)[6] dan 11(5)[7] Perlembagaan Persekutuan dan undang-undang lain yang berkuatkuasa. Pembatasan yang diperuntukkan ini adalah wajar kerana ia merupakan kesan penting yang menyahut hakikat asal bahawa agama Islam adalah agama bagi Persekutuan.
7. Menurut Prof. Andrew Harding[8], di samping melindungi kebebasan beragama, peruntukan dalam Perkara 11 Perlembagaan Persekutuan ini membezakan antara mengamalkan dan mengembangkan agama. Ini kerana Perlembagaan Persekutuan melalui Perkara 11(1) memberi kebebasan kepada setiap individu untuk mengamalkan agama anutannya sementara Perkara 11(4) pula memperuntukkan sekatan ke atas kebebasan beragama dari segi pengembangannya. Ini menampakkan kebebasan beragama seperti yang diperuntukkan dalam Perlembagaan Persekutuan tidak bersifat mutlak. Selain dari Perkara 3(1), Perkara 11 (4), Perkara 12 (2)[9], Perkara 121(1A) dan butiran I, Senarai Negeri Jadual Kesembilan kepada Perlembagaan Persekutuan yang juga memberi keutamaan bagi agama Islam berbanding dengan agama-agama lain. Oleh yang demikian, Perkara 11(4) pada hakikatnya adalah bagi memelihara kedudukan Islam serta menjamin ketenteraman awam dalam konteks Malaysia yang mempunyai masyarakat berbilang agama.
8. Menurut Perkara 11(4) Perlembagaan Persekutuan, undang-undang Negeri atau Persekutuan bagi Wilayah Persekutuan boleh digubal bagi mengawal atau menyekat pengembangan apa-apa doktrin atau kepercayaan agama di kalangan orang yang menganuti agama Islam. Undang-undang yang digubal ini amat penting bagi memastikan kesucian agama Islam sebagai agama bagi Persekutuan dipertahankan sepertimana yang termaktub di bawah Perkara 3(1) Perlembagaan Persekutuan dan juga bagi memastikan akidah umat Islam sentiasa terpelihara. Penggubalan undang-undang ini di Negeri-Negeri juga adalah selaras dengan Perlembagaan Negeri-Negeri yang menetapkan bahawa agama Islam sebagai agama Negeri dan Sultan/Raja/Yang di-Pertuan Agong bagi setiap Negeri yang menyertai Persekutuan Tanah Melayu merupakan ketua agama Islam bagi Negeri masing-masing.
B. UNDANG-UNDANG KAWALAN DAN SEKATAN AGAMA BUKAN ISLAM KEPADA ORANG ISLAM
Enakmen Kawalan Dan Sekatan Pengembangan Agama Bukan Islam Kepada Orang Islam Negeri-Negeri (Enakmen Kawalan)
9. Sepuluh buah Negeri telah menggubal Enakmen Kawalan. Walaubagaimanapun, Wilayah Persekutuan, Pulau Pinang, Sabah dan Sarawak masih belum mempunyai Enakmen tersebut. Sepuluh buah Negeri tersebut ialah seperti yang berikut:
BIL.
NEGERI
ENAKMEN
TARIKH KUATKUASA
PEGAWAI
DIBERIKUASA
1.
Terengganu
Enakmen Kawalan dan Sekatan Pengembangan Ugama Bukan Islam 1980
Berkuatkuasa pada
1 April 1986
1. Pegawai-Pegawai awam yang dilantik sebagai Pegawai Penguatkuasa Syariah di bawah seksyen 104 Enakmen Pentadbiran Hal Ehwal Agama Islam 1986
2. Ketua-Ketua Polis Balai atau pegawai-pegawai Polis yang berpangkat sarjan dan ke atas dalam Negeri Terengganu Darul Iman.
2.
Kelantan
Enakmen Kawalan dan Sekatan Pengembangan Ugama Bukan Islam 1981
Berkuatkuasa pada
1 Januari 1987
Tiada Maklumat
3.
Selangor
Enakmen Ugama Bukan Islam (Kawalan Pengembangan di Kalangan Orang Islam) 1988
Berkuatkuasa pada
8 Julai 1988
1. Setiausaha Majlis Agama Islam Selangor
2. Ketua Penguatkuasa Jabatan Agama Islam Selangor
3. Penolong Pengarah Penyelidikan Jabatan Agam Islam Selangor
4. Penasihat Undang-Undang Syarak Jabatan Agama Islam Selangor
5. Semua Pegawai Agama Islam Daerah Negeri Selangor
6. Semua Pegawai Polis berpangkat Inspektor dan ke atas
4.
Perak
Enakmen Kawalan dan Sekatan Pengembangan Agama-Agama Bukan Islam 1988
Belum Ada Tarikh
Kuatkuasa
· Perlantikan belum diwartakan.
· Kuasa mendakwa diberikan kepada pegawai diberikuasa atau pegawai polis berpangkat tidak rendah daripada Inspektor
5.
Melaka
Enakmen Kawalan dan Sekatan Pengembangan Agama Bukan Islam Kepada Orang Islam 1988
Berkuatkuasa pada
1 Januari 1990
Tiada Maklumat
6.
Kedah
Enakmen Kawalan dan Sekatan Pengembangan Agama Bukan Islam 1988
Berkuatkuasa pada
1 Oktober 1988
Perlantikan belum diwartakan
(Dalam Proses)
7.
Pahang
Enakmen Kawalan dan Sekatan Pengembangan Agama-Agama Bukan Islam 1989
Berkuatkuasa pada
1 Mac 1990
· Perlantikan belum diwartakan.
· Kuasa mendakwa diberikan kepada pegawai diberikuasa atau pegawai polis berpangkat tidak rendah daripada Inspektor
8.
Negeri Sembilan
Enakmen Kawalan dan Sekatan (Pengembangan Agama-Agama Bukan Islam Di Kalangan Orang Islam) 1991
Berkuatkuasa pada
5 April 2007
· Perlantikan belum diwartakan.
· Kuasa mendakwa diberikan kepada pegawai diberikuasa atau pegawai polis berpangkat tidak rendah daripada Inspektor
9.
Johor
Enakmen Kawalan dan Sekatan Pengembangan Agama-Agama Bukan Islam 1991
Berkuatkuasa pada
23 April 1992
· Perlantikan belum diwartakan.
· Kuasa mendakwa diberikan kepada pegawai diberikuasa atau pegawai polis berpangkat tidak rendah daripada Inspektor
10.
Perlis
Enakmen Kawalan dan Sekatan Pengembangan Iktikad dan Kepercayaan Agama Yang Bertentangan Dengan Agama Islam (Sunnah Wal Jama’ah) 2002
Berkuatkuasa
1 Januari 2007
Perlantikan belum diwartakan
10. Draf undang-undang yang berhubungan dengan kawalan dan sekatan pengembangan agama bukan Islam kepada orang Islam bagi Wilayah Persekutuan pula sedang dalam peringkat akhir penggubalannya.
Kesalahan-Kesalahan di bawah Undang-Undang Kawalan dan Sekatan Agama Bukan Islam
11. Enakmen Kawalan di Negeri-Negeri secara umumnya memperuntukkan enam jenis kesalahan yang berkaitan dengan pengembangan agama bukan Islam. Sebagai contoh, Enakmen Ugama Bukan Islam (Kawalan Pengembangan di Kalangan Orang Islam) Selangor 1988 memperuntukkan kesalahan-kesalahan seperti yang berikut:
(a) Kesalahan memujuk, mempengaruhi, atau menghasut orang beragama Islam supaya mengubah keimanan[10].
Ø Kesalahan ini merujuk kepada apa-apa aktiviti yang boleh mempengaruhi atau menghasut atau memujuk orang Islam supaya cenderung atau mengubah kepercayaan kepada agama yang bertentangan dengan agama Islam atau meninggalkan agama Islam. Apa-apa aktiviti ini boleh ditafsirkan secara umum, iaitu sama ada secara lisan atau bertulis dengan tujuan untuk menyebarkan ajaran agama bukan Islam.
(b) Kesalahan mendedahkan orang belum dewasa beragama Islam kepada pengaruh agama bukan Islam[11].
Ø Kesalahan ini merangkumi kesalahan menyuruh, menyebabkan, memujuk, mempengaruhi, menghasut, menggalakkan atau membiarkan seorang belum dewasa yang beragama Islam untuk menerima ajaran atau mengambil bahagian dalam apa-apa istiadat agama bukan Islam. Orang belum dewasa seperti yang ditafsirkan dalam Enakmen ini bermaksud seseorang yang di bawah umur lapan belas tahun[12]. Peruntukan kesalahan ini dikhususkan kepada orang belum dewasa kerana pada dasarnya mereka golongan yang mudah untuk dipengaruhi dan terdedah dengan gejala sosial yang ada kalanya menyimpang dari ajaran Islam sebenar. Sebagai contoh, gejala black metal yang berleluasa di kalangan remaja telah diputuskan oleh Jawatankuasa Muzakarah Fatwa Kebangsaan Malaysia pada 23 Januari 2006 sebagai ajaran sesat dan boleh menjejaskan akidah mereka yang mengamalkannya.
(c) Kesalahan mendekati orang Islam untuk mendedahkannya kepada apa-apa ucapan atau pertunjukan sesuatu mengenai agama bukan Islam[13].
Ø Kesalahan ini adalah seperti mendekati orang Islam dengan mengunjungi atau mengatur atau berusaha mengadakan perjumpaan dengan menggunakan apa-apa cara bagi maksud mendedahkan orang beragama Islam kepada suatu agama bukan Islam. Apa-apa cara dan usaha yang dirancang untuk menyebarkan ajaran agama bukan Islam, melalui perjumpaan dan perbincangan bersama dengan orang Islam adalah menjadi kesalahan di bawah Enakmen ini.
(d) Kesalahan menghantar atau menyerahkan terbitan-terbitan mengenai apa-apa agama bukan Islam kepada orang beragama Islam[14].
Ø Kesalahan ini merangkumi kesalahan menghantar atau menyerahkan apa-apa terbitan atau bahan iklan mengenai agama bukan Islam yang tidak diminta oleh penerima yang beragama Islam, sama ada dari dalam negeri atau dari luar negeri. Menurut tafsiran di bawah seksyen 2, “terbitan” bermaksud apa-apa buku, majalah, pamphlet, risalah, bahan rakaman bunyi, filem wayang gambar, dan apa-apa bahan lain untuk dibaca, dilihat atau didengar walau bagaimana cara pun dihasilkan. Sesuatu terbitan tersebut dianggap sebagai terbitan mengenai agama bukan Islam jika ia merupakan suatu buku suci atau buku asas atau teks penting agama tersebut ataupun yang mempunyai inti pati ajaran agama bukan Islam.
(e) Kesalahan membahagikan di tempat awam terbitan mengenai agama bukan Islam kepada orang beragama Islam[15].
Ø Kesalahan ini merujuk kepada kesalahan membahagikan di suatu tempat awam apa-apa terbitan mengenai agama bukan Islam, dengan sengaja menyerahkan salinan atau salinan-salinan terbitan itu kepada orang Islam.
(f) Kesalahan berhubung dengan penggunaan perkataan-perkataan dan perbahasan tertentu yang bersumber Islam[16].
Ø Perkataan-perkataan dan perbahasan tertentu yang tidak boleh dikaitkan dengan agama bukan Islam dijelaskan di dalam Jadual Enakmen tersebut dan bilangan perkataan yang disebut dalam Jadual Enakmen adalah berbeza-beza antara Negeri-Negeri. Pada dasarnya, kesalahan ini dapat dilihat dengan jelas dalam kes-kes yang berhubungan dengan penggunaan perkataan Allah dalam penerbitan agama bukan Islam yang berbangkit daripada permohonan untuk membaharui permit penerbitan akhbar Herald-The Catholic Weekly dan juga tindakan undang-undang yang diambil oleh Sidang Injil Borneo terhadap Kementerian Keselamatan Dalam Negeri (KKDN) berhubung dengan rampasan penerbitan buku-buku agama Kristian yang mengandungi perkataan Allah oleh KKDN.
12. Berdasarkan peruntukan-peruntukan mengenai kesalahan dan hukuman yang termaktub dalam Enakmen tersebut di Negeri-Negeri, jelaslah bahawa Agama Islam pada hakikatnya telah diberikan perlindungan yang sewajarnya dari aspek perundangan dalam hal pengawalan dan sekatan pengembangan iktikad dan kepercayaan-kepercayaan agama bukan Islam di kalangan orang-orang yang menganuti agama Islam. Namun begitu, pengwujudan undang-undang sahaja adalah tidak memadai sekiranya ia tidak dikuatkuasakan sepenuhnya secara efektif.
C. ISU-ISU
(i) Tiada Penguatkuasaan Undang-Undang
13. Enakmen Kawalan memperuntukkan, antara lain, bahawa semua kesalahan dan kes di bawah Enakmen ini hendaklah disifatkan sebagai kesalahan-kesalahan boleh tangkap dan kes-kes boleh tangkap bagi maksud Kanun Prosedur Jenayah.[17] Dalam konteks ini, pegawai bertauliah boleh menyiasat apa-apa kesalahan di bawah Enakmen ini dan boleh menangkap tanpa waran mana-mana orang yang disyaki telah melakukan mana-mana kesalahan itu.[18] Sehubungan dengan ini, Raja dalam Mesyuarat boleh mentauliahkan mana-mana pegawai awam supaya menjalankan kuasa-kuasa pegawai bertauliah di bawah Enakmen ini.[19]
14. Sungguhpun prasarana undang-undang ini telahpun sedia wujud dan Enakmen Kawalan telahpun diwartakan di sepuluh buah Negeri di Malaysia, namun didapati tiada tindakan dan penguatkuasaan yang dilakukan. Setakat ini, terdapat satu kes sahaja yang telah dikenakan tindakan pendakwaan[20]. Dalam kes tersebut, tertuduh yang merupakan seorang lelaki India telah dituduh di bawah subseksyen 4(2)(i) Enakmen Kawalan Sekatan Pengembangan Agama-Agama Bukan Islam Negeri Pahang 1989 dan telah didapati bersalah dan dihukum dengan hukuman denda RM1,500.00 dan penjara 20 hari. Situasi ini seolah-olahnya menggambarkan bahawa tiada usaha pihak yang bertanggungjawab untuk menguatkuasakan Enakmen ini.
15. Kegagalan untuk menguatkuasakan undang-undang ini timbul kerana kemungkinan terdapat kekeliruan dalam beberapa perkara seperti yang berikut:
(a) Pihak Yang Bertanggungjawab Untuk Menguatkuasakan Undang-Undang
16. Terdapat tanggapan daripada sesetengah pihak bahawa tindakan untuk menguatkuasakan undang-undang ini hanya diletakkan di atas tanggungjawab pihak Jabatan Agama Islam Negeri semata-mata, sedangkan penguatkuasaan undang-undang ini sebenarnya turut melibatkan pihak berkuasa yang lain seperti Polis Diraja Malaysia.
17. Kekeliruan ini timbul akibat dari peruntukan undang-undang yang tidak seragam antara negeri-negeri seperti yang berikut:
· Hanya empat buah Negeri iaitu Negeri Perak, Pahang, Negeri Sembilan dan Johor memperuntukkan penglibatan polis secara langsung untuk menguatkuasakan Enakmen tersebut[21]. Selain pihak polis, Negeri-negeri ini juga memberi kuasa kepada pegawai diberikuasa.
· Negeri Terengganu, Kelantan, Selangor, Melaka, Kedah dan Perlis pula memberi kuasa kepada pegawai bertauliah.
Pegawai bertauliah/diberikuasa ditakrifkan sebagai pegawai awam yang dilantik untuk menjalankan kuasa-kuasa pegawai yang diberikuasa di bawah undang-undang ini, dan termasuklah seorang pegawai polis yang berpangkat tidak rendah daripada Inspektor.
18. Bagi Negeri-negeri yang memperuntukkan kuasa kepada pegawai bertauliah/pegawai yang diberikuasa, hanya beberapa buah Negeri sahaja yang telah melantik dan mewartakan pegawai yang berkenaan manakala Negeri-negeri lain masih belum berbuat demikian seperti Perak, Pahang, Perlis, Kedah dan Negeri Sembilan. Sebagai contoh, Negeri-Negeri yang telah melantik dan mewartakan pegawai bertauliah/diberikuasa adalah Negeri Selangor dan Terengganu. Bagi Negeri Selangor, Warta Kerajaan Negeri Selangor No. 1407 bertarikh 9 Disember 1999 menyatakan antara Pegawai-Pegawai Awam di Selangor yang ditauliahkan adalah seperti berikut:
1. Setiausaha Majlis Agama Islam Selangor
2. Ketua Penguatkuasa Jabatan Agama Islam Selangor
3. Penolong Pengarah Penyelidikan Jabatan Agam Islam Selangor
4. Penasihat Undang-Undang Syarak Jabatan Agama Islam Selangor
5. Semua Pegawai Agama Islam Daerah Negeri Selangor
6. Semua Pegawai Polis berpangkat Inspektor dan ke atas
Manakala, bagi Negeri Terengganu, Warta Kerajaan Negeri No. 192 bertarikh 15 Februari 1988 telah mewartakan perlantikan Pegawai-Pegawai Penguatkuasa di bawah Enakmen ini adalah seperti berikut:
3. Pegawai-Pegawai awam yang dilantik sebagai Pegawai Penguatkuasa Syariah di bawah seksyen 104 Enakmen Pentadbiran Hal Ehwal Agama Islam 1986
4. Ketua-Ketua Polis Balai atau pegawai-pegawai Polis yang berpangkat sarjan dan ke atas dalam Negeri Terengganu Darul Iman.
19. Menurut Enakmen Kawalan tersebut, kuasa yang diberi kepada pegawai bertauliah/pegawai diberikuasa termasuklah seperti yang berikut:
· Kuasa untuk menyiasat apa-apa kesalahan berkenaan dengan enakmen[22];
· Kuasa untuk menangkap tanpa waran orang-orang yang disyaki[23];
· Kuasa untuk memerintah mana-mana orang yang tahu tentang hal-hal berkaitan kes untuk hadir di hadapannya melalui perintah secara bertulis[24];
· Kuasa melaporkan keengganan mana-mana orang untuk hadir di hadapannya kepada Majistret bagi pengeluaran waran tangkap[25];
· Kuasa memeriksa secara lisan mana-mana orang yang dikehendaki hadir di hadapannya[26]; dan
· Kuasa untuk hadir di Mahkamah dan mengendalikan pendakwaan berkaitan mana-mana kesalahan di bawah Enakmen[27].
20. Pihak polis mempunyai kuasa untuk menguatkuasakan undang-undang ini memandangkan kesalahan-kesalahan yang menyentuh pengembangan agama bukan Islam ini merupakan kesalahan di bawah undang-undang sivil yang melanggari prinsip perlembagaan Negara dan bukanlah kesalahan jenayah Syariah. Di samping itu, pihak polis juga mempunyai pengalaman, kepakaran dan kemahiran dalam prosedur jenayah sivil kerana kesalahan-kesalahan tersebut boleh melibatkan kesalahan serius yang menyentuh perhubungan antara kaum, kedudukan dan sensitiviti agama Islam serta kepentingan awam. Ini adalah selaras dengan subseksyen 3 (3) Akta Polis [Akta 344] yang menyatakan bahawa pasukan polis bertanggungjawab untuk memberi khidmat dalam hal ehwal keamanan, keselamatan dan ketenteraman negara. Subseksyen 3 (3) Akta Polis 1967 [Akta 344] menyatakan seperti berikut:
“Tertakluk kepada akta ini, Pasukan hendaklah diguna khidmat di dalam dan di seluruh Malaysia (termasuklah perairan wilayahnya) bagi memelihara undang-undang dan ketenteraman, mengekalkan keamanan dan keselamatan Malaysia, mencegah dan mengesan jenayah, menangkap dan mendakwa pesalah-pesalah dan nmengumpul risikan keselamatan.”
21. Selain itu, Enakmen Kawalan ini juga secara jelas memperuntukkan kesalahan dan kes di bawah Enakmen ini disifatkan sebagai kesalahan-kesalahan boleh tangkap bagi maksud Kanun Prosedur Jenayah[28]. Kesalahan boleh tangkap bermaksud kes yang melibatkan polis boleh menangkap tanpa waran.[29] Kanun Prosedur Jenayah yang terpakai bagi penguatkuasaan Enakmen ini menunjukkan penglibatan pihak polis secara langsung melalui peruntukan yang sama seperti kesalahan jenayah secara umum[30].
(b) Sensitiviti agama dan perhubungan antara kaum
22. Kesalahan-kesalahan yang diperuntukkan di bawah Enakmen Kawalan menyentuh sensitiviti agama lain yang dianuti dan diamalkan di negara ini. Sensiviti antara agama ini menjadi salah satu faktor kepada tiadanya penguatkuasaan. Sekiranya tindakan penguatkuasaan dijalankan oleh pegawai penguatkuasa agama, ia boleh disalah tafsir dan menimbulkan perbalahan antara kaum dan agama.
23. Oleh yang demikian, proses siasatan dan penguatkuasaan di bawah Enakmen ini perlu dijalankan dengan berhati-hati supaya tidak menimbulkan kegelisahan atau kesangsian di kalangan penganut agama-agama lain.
(c) Tafsiran “Agama Bukan Islam” Dalam Enakmen Kawalan
24. Tafsiran dan skop yang dimaksudkan dengan agama bukan Islam menurut Enakmen ini perlu difahami. Ia tidak terhad kepada fahaman agama Kristian, Hindu, Buddha, Sikh, Yahudi atau apa-apa bentuk kepercayaan yang berasal daripada agama-agama tersebut[31] tetapi termasuklah apa-apa pegangan, ideologi, falsafah, amalan yang bersifat pemujaan kuasa spiritual atau kuasa luar biasa atau kepercayaan yang membawa kepada pencapaian kesedaran kerohanian yang tidak diiktiraf oleh Islam. Tafsiran ini merangkumi ajaran yang menyeleweng daripada ajaran Islam yang sebenar, seperti ajaran sesat.
(ii) Isu Yang Berbangkit Daripada Jadual Perkataan dan Perbahasaan Yang Tidak Boleh Digunakan Oleh Orang Bukan Islam Dalam Enakmen Negeri-Negeri
25. Perkataan dan perbahasaan yang tidak boleh digunakan oleh orang bukan Islam terdapat di dalam Jadual kepada Enakmen Kawalan di Negeri-negeri. Antara perkataan-perkataan yang dilarang untuk digunakan oleh orang bukan Islam yang termaktub dalam Enakmen-enakmen Kawalan dan Sekatan tersebut termasuklah perkataan ’Allah’, ’Firman Allah’, ’Ulama’, ’Hadith’, ’Ibadah’, ’Kaabah’, ’Kadi’, ’Ilahi’, ’Mubaligh’, ’Syariah’, ’Kiblat’, ’Haji’, ’Mufti’, ’Rasul’, ’Iman’, ’Dakwah’, ’Solat’, ’Khalifah’, ’Wali’, ’Fatwa’ dan ’Nabi’. Walaubagaimana pun penggunaan kalimah ‘Allah’ oleh orang bukan Islam telah menjadi isu utama pada masa ini .
26. Terdapat ketidakseragaman pada perkataan dan perbahasaan yang dilarang untuk digunakan oleh orang bukan Islam seperti yang terkandung dalam Jadual kepada Enakmen-enakmen Kawalan di sepuluh buah negeri berkenaan. Antara contoh ketidakseragaman yang wujud dalam Jadual-jadual negeri tersebut adalah seperti yang berikut─
(i) Enakmen bagi negeri Kedah tidak memperuntukkan perbahasaan melainkan perkataan-perkataan yang dilarang sahaja;
(ii) terdapat Enakmen negeri berkenaan yang tidak mempunyai Jadual mengenai perkataan atau perbahasaan iaitu Negeri Johor;
(iii) Beberapa perkataan yang terkandung dalam Jadual kepada Enakmen sesebuah Negeri tidak terdapat dalam kebanyakan Jadual kepada Enakmen-enakmen Negeri yang lain seperti perkataan ‘Injil’, ‘Imam’, ‘Wahyu’, ‘Masjid’, ‘Khutbah’, ‘Tabligh’, ‘Akhirat’, ‘Azan’, ‘Karamah’, ‘Hauliak’, ‘Shahadah’, ‘Baitullah’, ‘Musolla’, ‘Hajah’, ‘Al-Quran’ dan ‘As-Sunnah’.
27. Ketidakseragaman pada perkataan dan perbahasaan di Negeri-Negeri boleh menimbulkan perbalahan di kalangan orang bukan Islam pada masa hadapan kerana wujud perbezaan dalam larangan penggunaan perkataan-perkataan dan perbahasaan antara Negeri-Negeri.
28. Pada 16 Mei 1986, terdapat Arahan Jemaah Menteri mengenai empat perkataan yang tidak boleh digunakan oleh agama lain selain Islam iaitu perkataan Allah, Kaabah, Baitullah dan Solat yang telah diwartakan. Ini berbeza dengan undang-undang di peringkat negeri yang memperuntukkan lebih daripada empat perkataan yang tidak boleh digunakan oleh agama lain selain Islam. Bagi negeri-negeri yang tidak mempunyai undang-undang berhubung dengan pengawalan dan pengembangan agama pula seperti Wilayah-Wilayah Persekutuan, Pulau Pinang, Sabah dan Sarawak, fatwa berkaitan penggunaan perkataan Allah dan lain-lain perkataan seumpamanya yang dikeluarkan oleh Majlis Fatwa Negeri, sekiranya ada, boleh dirujuk sebagai undang-undang yang berkuatkuasa selaras dengan Perkara 11(4) Perlembagaan Persekutuan.
29. Antara kesalahan penggunaan perkataan yang telah menjadi isu perundangan penting di negara ini adalah penggunaan kalimah Allah dalam penerbitan agama bukan Islam. Ia telah berbangkit dalam dua kes yang berbeza. Kes yang pertama telah dibangkitkan dalam permohonan untuk memperbaharui permit penerbitan akhbar Herald-The Catholic Weekly. Manakala kes yang kedua telah dibangkitkan dalam suatu tindakan undang-undang yang diambil oleh Sidang Injil Borneo terhadap Kementerian Keselamatan Dalam Negeri (KKDN), iaitu berkaitan rampasan penerbitan buku-buku agama Kristian yang mengandungi perkataan Allah oleh KKDN.
(iii) Keberkesanan Hukuman bagi Kesalahan-kesalahan di dalam Enakmen Kawalan dan Sekatan dan Bidangkuasa Mahkamah
30. Berdasarkan peruntukan Enakmen Kawalan sedia ada didapati peruntukan hukuman bagi kesalahan-kesalahan di bawah Enakmen ini terlalu ringan. Adalah dikhuatiri hukuman yang ringan tersebut tidak dapat membendung aktiviti pengembangan agama bukan Islam yang mempunyai dana dan sumber yang besar.
31. Sebagai contoh, dalam satu-satunya kes yang dilaporkan menggunapakai Enakmen Kawalan dan Sekatan[32], hukuman yang diberikan oleh Mahkamah Majistret Temerloh adalah denda RM1,500.00 dan penjara 20 hari.
32. Oleh yang demikian, hukuman bagi kesalahan-kesalahan di bawah Enakmen ini sepatutnya dipertingkatkan kepada hukuman yang lebih berat, dan seterusnya meningkatkan bidangkuasa mahkamah yang menentukan kesalahan tersebut di bawah Mahkamah Sesyen, seperti yang dicadangkan di dalam Rang Undang-Undang Pengembangan Agama Bukan Islam (Kawalan dan Sekatan) (Wilayah-Wilayah Persekutuan) 2008.
(iv) Sama ada Terdapat Keperluan Mendapatkan Sanksi atau Keizinan Daripada Pendakwa Raya
33. Oleh kerana kesalahan-kesalahan di bawah Enakmen ini melibatkan kepentingan awam dan sensitiviti antara agama dan kaum, sanksi atau keizinan daripada Pendakwa Raya adalah diperlukan sebelum pendakwaan dijalankan terhadap orang yang disyaki melakukan mana-mana kesalahan di bawah undang-undang ini.
34. Oleh yang demikian, kertas siasatan polis mengenai kesalahan-kesalahan yang disyaki telah dilakukan oleh pihak-pihak tertentu perlu mendapat semakan dan penelitian yang sewajarnya daripada Pendakwa Raya sebelum sanksi atau keizinan diberikan bagi menjamin tindakan pendakwaan yang sah, teratur dan mengikut peruntukan undang-undang.
SYOR DAN PENUTUP
35. Majlis Agama Islam Negeri-Negeri perlu memantau secara lebih dekat tahap-tahap penguatkuasaan Enakmen ini dan bekerjasama dengan pihak polis, Jabatan Agama Islam Negeri serta pegawai diberikuasa/bertauliah bagi memastikan keberkesanan penguatkuasaan Enakmen ini.
36. Bagi menjamin keberkesanan penguatkuasaan Enakmen Kawalan ini, kesemua pihak penguatkuasa yang terdiri daripada pegawai diberikuasa/bertauliah termasuk pihak polis perlu diberi penerangan yang jelas berkenaan dengan undang-undang ini. Sejajar dengan itu, penglibatan pegawai polis perlu dimaksimumkan kerana kepakaran dan pengalaman pegawai polis dalam prosedur jenayah sivil sangat penting untuk dimanfaatkan dalam menguatkuasakan undang-undang ini.
37. Semua agensi berkaitan termasuk Jabatan Kemajuan Islam Malaysia (JAKIM), Majlis Agama Islam Negeri-Negeri dan Jabatan Agama Islam Negeri-Negeri perlu bekerjasama untuk memastikan keseragaman prasarana undang-undang kawalan dan sekatan pengembangan agama bukan Islam dan keberkesanan penguatkuasaannya.
38. Hukuman bagi kesalahan-kesalahan di bawah Enakmen Kawalan ini perlu ditingkatkan untuk memastikan kesalahan-kesalahan tersebut tidak dilakukan dengan sewenang-wenangnya oleh mana-mana individu atau institusi yang tidak bertanggungjawab
39. Pihak JAKIM hendaklah mewujudkan suatu garis panduan penguatkuasaan bersepadu di antara Negeri-Negeri untuk memudahkan penguatkuasaan Enakmen ini. Pegawai-pegawai yang dilantik di bawah Enakmen ini hendaklah diberi latihan dan kemahiran yang secukupnya.
40. Penerangan dan penjelasan kepada seluruh masyarakat mengenai Undang-undang ini amatlah perlu supaya semua pihak tahu dan faham mengenai kesalahan-kesalahan yang diperuntukkan dalam Undang-undang ini dan dengan sendirinya akan menghindarkan diri dari melakukannya. Justeru, kewujudan undang-undang ini perlu dimaklum dan disebar luas kepada orang ramai.
[1] Penemuan tapak masjid di kaki Gunung Jerai dan Batu Bersurat di Kuala Berang, Terengganu.
[2] Prof. Tan Sri Ahmad Ibrahim, Islam and the Constitution, Conference on “The Malaysian Constitution After 30 years” (22-23 August 1987, University of Malaya, Kuala Lumpur)
[3] Lina Joy lwn Majlis Agama Islam Wilayah Persekutuan dan lain-lain [2007] 4 MLJ 585, Kamariah bte Ali dan lain-lain v. Kerajaan Negeri Kelantan, Malaysia dan satu lagi [2002] 3 MLJ 657 dan Meor Atiqurrahman v Fatimah bte Sihi [2000] 5 MLJ 375.
[4] Lina Joy lwn Majlis Agama Islam Wilayah Persekutuan dan lain-lain [2007] 4 MLJ 585
[5] Perkara 11 (3) berkenaan dengan hak bagi tiap-tiap kumpulan agama untuk menguruskan hal ehwal agamanya sendiri
[6] Perkara 11 (4) memperuntukkan mengenai kuasa untuk membuat undang-undang bagi mengawal dan menyekat apa-apa iktikad dan kepercayaan agama di kalangan orang yang beragama Islam.
[7] Perkara 11 (5) memperuntukkan bahawa hak kebebasan beragama tidak boleh berlawanan dengan mana-mana undang-undang am yang berhubungan dengan ketenteraman awam, kesihatan awam atau prinsip moral.
[8] Andrew Harding, Law, Government and the Constitution in Malaysia, (Kluwer Law International: 1996), hlm. 201
[9] Perkara 12 (2) memperuntukkan bahawa pihak berkuasa Persekutuan dan Negeri boleh mengeluarkan perbelanjaan untuk menubuhkan atau menyelenggarakan institusi-institusi Islam.
[10] Seksyen 4 Enakmen Ugama Bukan Islam (Kawalan Pengembangan di Kalangan Orang Islam) Selangor 1988.
[11] Seksyen 5 Enakmen Ugama Bukan Islam (Kawalan Pengembangan di Kalangan Orang Islam) Selangor 1988.
[12] Seksyen 2 Enakmen Ugama Bukan Islam (Kawalan Pengembangan di Kalangan Orang Islam) Selangor 1988.
[13] Seksyen 6 Enakmen Ugama Bukan Islam (Kawalan Pengembangan di Kalangan Orang Islam) Selangor 1988.
[14] Seksyen 7 Enakmen Ugama Bukan Islam (Kawalan Pengembangan di Kalangan Orang Islam) Selangor 1988.
[15] Seksyen 8 Enakmen Ugama Bukan Islam (Kawalan Pengembangan di Kalangan Orang Islam) Selangor 1988.
[16] Seksyen 9 Enakmen Ugama Bukan Islam (Kawalan Pengembangan di Kalangan Orang Islam) Selangor 1988.
[17] Seksyen 11 Enakmen Ugama Bukan Islam (Kawalan Pengembangan di Kalangan Orang Islam) Selangor 1988.
[18] Seksyen 12 Enakmen Ugama Bukan Islam (Kawalan Pengembangan di Kalangan Orang Islam) Selangor 1988.
[19] Seksyen 10 Enakmen Ugama Bukan Islam (Kawalan Pengembangan di Kalangan Orang Islam) Selangor 1988.
[20] Kes PP lwn Krishnan a/l Muthu yang diputuskan di Mahkamah Majistret Temerloh, Pahang pada tahun 1989.
[21] Seksyen 11 (2) Enakmen Kawalan dan Sekatan Pengembangan Agama-Agama Bukan Islam (Perak) 1988
Seksyen 11 (2) Enakmen Kawalan dan Sekatan Pengembangan Agama-Agama Bukan Islam (Pahang) 1989
Seksyen 11 (2) Enakmen Kawalan dan Sekatan (Pengembangan Agama- Agama Bukan Islam Di Kalangan Orang Islam) (Negeri Sembilan) 1991
Seksyen 11 (2) Enakmen Kawalan dan Sekatan Pengembangan Agama-Agama Bukan Islam (Johor) 1991
[22] Seksyen 12, Enakmen Ugama Bukan Islam (Kawalan Pengembangan Di Kalangan Orang Islam) Selangor 1988
[23] Ibid
[24] Seksyen 13(1) , Enakmen Ugama Bukan Islam (Kawalan Pengembangan Di Kalangan Orang Islam) Selangor 1988
[25] Seksyen 13(2), Enakmen Ugama Bukan Islam (Kawalan Pengembangan Di Kalangan Orang Islam) Selangor 1988
[26] Seksyen 14(1), Enakmen Ugama Bukan Islam (Kawalan Pengembangan Di Kalangan Orang Islam) Selangor 1988
[27] Seksyen 15 Enakmen Kawalan dan Sekatan Pengembangan Agama-Agama Bukan Islam (Perak) 1988
[28] Termaktub dalam semua Enakmen Kawalan Dan Sekatan Pengembangan Agama Bukan Islam Negeri-Negeri.
[29] Seksyen 2 Kanun Acara Jenayah [Akta 593]
[30] Seperti di bawah Seksyen 103 Kanun Acara Jenayah, pihak polis boleh menggunakan apa-apa cara yang terbaik untuk menghalang kesalahan-kesalahan boleh tangkap. Ini termasuk kesalahan boleh tangkap di bawah Enakmen Kawalan dan Sekatan Pengembangan Agama Bukan Islam.
[31] Seksyen 2 Enakmen Ugama Bukan Islam (Kawalan Pengembangan di Kalangan Orang Islam) Selangor 1988.
[32] Kes PP lwn Krishnan a/l Muthu yang diputuskan di Mahkamah Majistret Temerloh, Pahang pada tahun 1989.
Tuesday, May 12, 2009
Monday, May 11, 2009
ISU-ISU DALAM PENYELARASAN DAN PENYERAGAMAN FATWA
LATAR BELAKANG
Keputusan Muzakarah JFK mengenai isu senaman yoga pada akhir 2008 telah dipertikaikan oleh beberapa pihak. Di antaranya ialah D.Y.T.M. Raja Muda Perak yang mengikut laporan akhbar mengatakan bahawa keputusan Muzakarah tersebut hendaklah terlebih dahulu dirafakkan kepada Majlis Raja-Raja untuk diperkenankan sebelum keputusan tersebut boleh diumumkan kepada masyarakat.
D.Y.T.M. Raja Muda Perak juga berpendapat proses permulaan untuk menimbang, memutus dan mengeluarkan sesuatu fatwa hendaklah juga melalui proses yang sama iaitu diperkenankan terlebih dahulu oleh Majlis Raja-Raja selaras dengan peruntukan dalam Peraturan Majlis Kebangsaan Bagi Hal Ehwal Ugama Islam Malaysia (MKI).
JAWATANKUASA FATWA KEBANGSAAN
Penubuhan JFK diperuntukkan di bawah Peraturan 11 (a) Peraturan MKI yang memperuntukkan tugas JFK ialah untuk menimbang, memutus dan mengeluarkan fatwa atas apa-apa perkara berkenaan dengan agama Islam yang dirujuk kepadanya oleh Majlis Raja-Raja di bawah Peraturan 14 Peraturan MKI.
Di bawah Peraturan 14 juga diperuntukkan bahawa JFK hendaklah mengemukakan pendapatnya kepada MKI yang akan menghantarkannya bersama dengan syor kepada Majlis Raja-Raja.
ISU-ISU YANG BERBANGKIT
Dalam perbandingan yang dibuat ke atas Enakmen Pentadbiran Agama Islam di negeri-negeri, Enakmen Mufti dan Fatwa (Kedah), Enakmen Fatwa (Sabah) dan Ordinan Majlis Islam (Sarawak) adalah didapati beberapa ketidakseragaman dan ketidakselarasan mengenai fatwa dan proses pembuatan fatwa.
JAWATANKUASA FATWA DI NEGERI-NEGERI
Enakmen Pentadbiran Agama Islam Negeri-Negeri memperuntukkan penubuhan Jawatankuasa Fatwa yang terlibat secara langsung dalam pembuatan fatwa di negeri-negeri. Diperhatikan bahawa nama Jawatankuasa ini adalah berbeza-beza di antara negeri-negeri.
Sebahagian besar negeri menggunakan nama Jawatankuasa Fatwa Negeri. Manakala terdapat negeri yang menggunakan nama yang berbeza iaitu Jawatankuasa Perundingan Hukum Syarak (Wilayah Persekutuan dan Pahang), Lembaga Fatwa (Sarawak), Jamaah Ulama’ (Kelantan), Majlis Fatwa Negeri (Sabah) dan Jawatankuasa Syariah (Perlis).
KEANGGOTAAN JAWATANKUASA FATWA NEGERI
Diperhatikan juga bahawa keanggotaan Jawatankuasa Fatwa adalah berbeza-beza di antara negeri-negeri kecuali Pengerusi Jawatankuasa iaitu S.S. Mufti Negeri berkenaan. Lain-lain anggota Jawatankuasa tersebut adalah berbeza mengikut kehendak negeri masing-masing.
PELANTIKAN MUFTI NEGERI
Perbandingan yang dibuat juga menunjukkan bahawa wujud perbezaan atau ketidakselarasan dalam proses pelantikan Mufti di negeri-negeri. Perbezaannya seperti berikut:
(i) terdapat negeri yang memperuntukkan kuasa melantik Mufti pada D.Y.M.M. Sultan/Raja negeri berkenaan (Pahang, Perlis, Perak, Kelantan dan Selangor);
(ii) terdapat negeri yang memperuntukkan kuasa melantik Mufti pada D.Y.M.M. Sultan/Raja atas nasihat Menteri Besar (Negeri Sembilan dan Terengganu);
(iii) terdapat negeri yang memperuntukkan kuasa melantik Mufti pada D.Y.M.M. Sultan/Raja atas nasihat Majlis Mesyuarat Kerajaan Negeri (Pulau Pinang);
(iv) terdapat negeri yang memperuntukkan kuasa melantik Mufti pada Yang di-Pertuan Agong atas nasihat Pihak Berkuasa Negeri selepas berunding dengan Majlis (Melaka);
(v) terdapat negeri yang memperuntukkan kuasa melantik Mufti pada Yang di-Pertuan Agong atas nasihat Menteri selepas berunding dengan Majlis (Wilayah Persekutuan);
(vi) terdapat negeri yang memperuntukkan kuasa melantik Mufti pada D.Y.M.M. Sultan/Raja atas nasihat Majlis (Johor);
(vii) terdapat negeri yang memperuntukkan kuasa melantik pada Yang di-Pertua Negeri atas syor Majlis dengan persetujuan Menteri (Sabah); dan
(viii) terdapat negeri yang memperuntukkan kuasa melantik pada Yang di-Pertuan Agong atas syor Yang di-Pertua Negeri (Sarawak).
KUASA JAWATANKUASA FATWA
Ketidakseragaman juga wujud mengenai kuasa Jawatankuasa Fatwa untuk menyediakan fatwa. Sebahagian besar negeri memperuntukkan Jawatankuasa Fatwa atas perintah D.Y.M.M. Sultan/Raja atau atas kehendaknya sendiri atau atas permintaan mana-mana orang yang dibuat melalui surat kepada Mufti menyediakan suatu fatwa atas apa-apa persoalan yang belum muktamad atau yang menimbulkan ketidaktentuan berhubungan dengan hukum syarak.
Terdapat juga negeri yang memperuntukkan proses yang berbeza. Antaranya negeri Kelantan yang memperuntukkan mana-mana orang secara bertulis boleh meminta Majlis mengeluarkan fatwa tentang apa-apa masalah hukum syarak atau adat istiadat Melayu Kelantan dan apabila permintaan seumpama itu diterima, Setiausaha Majlis hendaklah segera mengedarkannya kepada Pengerusi Jemaah Ulama’. Pada masa yang sama Jemaah Ulama’ boleh atas daya usahanya sendiri membuat fatwa bagi pihak atau atas nama Majlis.
Proses di Negeri Perlis juga berbeza. Ianya memperuntukkan bahawa mana-mana orang atau mahkamah boleh memohon kepada Majlis untuk mengeluarkan fatwa mengenai apa-apa persoalan berhubungan dengan undang-undang Islam atau adat istiadat Melayu. Selanjutnya Majlis hendaklah merujuk persoalan itu kepada Jawatankuasa Syariah dan Jawatankuasa Syariah hendaklah memberikan pandangan kepada Majlis mengenai persoalan itu.
Manakala di Sarawak pula memperuntukkan Majlis boleh mengeluarkan suatu fatwa atas apa-apa perkara atau rukun undang-undang Islam atau apa-apa perkara mengenai amalan agama Islam atas daya usahanya sendiri atau sekiranya terdapat permintaan supaya dikeluarkan suatu fatwa oleh mana-mana orang. Selanjutnya Setiausaha Majlis akan mengemukakan permintaan tersebut kepada Lembaga Fatwa untuk ditimbangteliti dan Lembaga Fatwa hendaklah mengemukakan pendapat bertulisnya mengenai fatwa itu kepada Majlis.
TATACARA PEMBUATAN FATWA
Perbandingan yang dibuat juga menunjukkan ketidakseragaman dalam tatacara pembuatan fatwa di negeri-negeri. Persoalan timbul sama ada kuasa membuat fatwa adalah kuasa Mufti bersama dengan Jawatankuasa Fatwa Negeri atau kuasa Majlis Agama Islam Negeri sebelum sesuatu fatwa boleh diangkat untuk mendapat perkenan D.Y.M.M. Sultan/Raja negeri berkenaan sebelum diwartakan.
Peruntukan undang-undang di negeri-negeri adalah berbeza dan ini boleh menimbulkan persoalan mengenai tatacara yang sepatutnya dilaksanakan oleh negeri-negeri. Perbezaan yang berlaku adalah seperti berikut:
(a) terdapat negeri yang memperuntukkan Mufti boleh secara terus mengemukakan fatwa berkenaan kepada D.Y.M.M. Sultan/Raja atau Yang di-Pertuan Agong untuk diperkenankan sebelum fatwa tersebut diwartakan (Kedah, Pahang dan Pulau Pinang); dan
(b) terdapat negeri yang memperuntukkan Mufti hendaklah terlebih dahulu mengemukakan fatwa tersebut kepada Majlis (Johor, Perlis, Sabah, Melaka, Negeri Sembilan, Terengganu, Perak, Wilayah Persekutuan, Kelantan, Sarawak dan Selangor);
Mengambilkira peruntukan undang-undang mengenai pengasingan bidang kuasa Majlis Agama Islam Negeri, S.S. Mufti dan Y.A.A. Ketua Hakim Syarie di bawah Enakmen/Akta/Ordinan Pentadbiran Agama Islam, adalah dirasakan rujukan kepada Majlis boleh menimbulkan persoalan sama ada tatacara sedemikian adalah teratur dan tidak boleh dianggap mencampuri/melampaui kuasa S.S. Mufti dan Jawatankuasa Fatwa negeri.
Peruntukan undang-undang menyatakan bahawa Majlis Agama Islam Negeri hendaklah membantu dan menasihati D.Y.M.M. Sultan/Raja berkenaan dengan semua perkara yang berhubungan dengan agama Islam kecuali perkara-perkara hukum syarak (kuasa Mufti) dan yang berhubungan dengan pentadbiran keadilan (kuasa Ketua Hakim Syarie).
FATWA YANG ADA HUBUNGAN DENGAN KEPENTINGAN NASIONAL
Perbezaan juga wujud dalam pengurusan fatwa yang ada hubungan dengan kepentingan nasional. Sebahagian besar negeri memperuntukkan bahawa apabila Jawatankuasa Fatwa Negeri mendapati suatu fatwa yang dicadangkan adalah berkaitan dengan kepentingan nasional, Jawatankuasa Fatwa Negeri hendaklah menangguhkan perbincangannya dan mengemukakan perkara tersebut kepada Majlis.
Seterusnya Majlis hendaklah membuat syor kepada D.Y.M.M. Sultan/Raja untuk mendapatkan perkenan Baginda agar fatwa yang dicadangkan itu dirujukkan kepada Majlis Raja-Raja melalui Jawatankuasa Fatwa Kebangsaan. Apabila telah diperolehi perkenan Baginda, Majlis hendaklah sebelum fatwa yang dicadangkan itu dirujukkan kepada Jawatankuasa Fatwa Kebangsaan, memaklumkan Kerajaan Negeri tentang rujukan itu.
Keputusan Jawatankuasa Fatwa Kebangsaan yang diperkenankan oleh Majlis Raja-Raja adalah mengikat Kerajaan Negeri dan fatwa tersebut hendaklah disiarkan dalam Warta tanpa apa-apa pindaan atau ubahsuaian dan hendaklah dianggap sebagai suatu perbuatan atau amalan yang meliputi seluruh Persekutuan menurut Perkara 38 (2) (b) Perlembagaan Persekutuan.
Walau bagaimanapun terdapat negeri-negeri yang masih belum mempunyai peruntukan mengenai rujukan kepada Jawatankuasa Fatwa Kebangsaan dalam perkara yang berhubungan dengan kepentingan nasional. Sebagai contoh, Wilayah Persekutuan yang masih menggunakan Undang-Undang lama iaitu Akta Pentadbiran Undang-Undang Islam (Wilayah-Wilayah Persekutuan) 1993 [Akta 505].
PENUBUHAN JAWATANKUASA FATWA KEBANGSAAN
Jawatankuasa Fatwa Kebangsaan ialah sebuah Jawatankuasa yang ditubuhkan di bawah Peraturan MKI dan telah mula bersidang sejak tahun 1970. Mengikut Peraturan 11 (a) (i), (ii), (iii) dan (iv) Peraturan MKI, Jawatankuasa ini adalah terdiri daripada ahli-ahli berikut:
(i) Pengerusi Jawatankuasa yang dilantik oleh Majlis dari antara ahli-ahlinya;
(ii) Mufti tiap-tiap negeri yang mengambil bahagian atau seorang yang mewakili negeri dalam hal ehwal agama;
(iii) Lima orang alim ulama yang dipilih dan dilantik oleh Majlis Raja-Raja; dan
(iv) Seorang ahli yang beragama Islam dari perkhidmatan kehakiman dan undang-undang atau dari profesion undang-undang yang dipilih dan dilantik oleh Majlis Raja-Raja.
Tugas Jawatankuasa Fatwa Kebangsaan telah diperuntukkan di bawah Peraturan 14 MKI yang memperuntukkan seperti berikut:
”Tugas Jawatankuasa Fatwa itu ialah menimbang, memutus dan mengeluarkan fatwa atas apa-apa perkara berkenaan dengan agama Islam yang dirujuk kepadanya oleh Majlis Raja-Raja. Jawatankuasa itu hendaklah mengemukakan pendapat-pendapatnya kepada Majlis yang akan menghantarkannya bersama dengan pengesyoran-pengesyorannya kepada Majlis Raja-Raja”.
Peraturan 16 MKI memperuntukkan pemeliharaan kuasa Sultan/Raja sebagai Ketua Agama Islam Negeri berkenaan. Peraturan ini memperuntukkan bahawa tiada apa-apa jua perbuatan Majlis boleh menyentuh kedudukan, hak, kelebihan, hak kedaulatan dan kuasa-kuasa yang ada pada Raja sebagai Ketua Agama Islam dalam negerinya dan sebagaimana yang ada diperuntukkan dalam Perlembagaan Malaysia dan dalam Perlembagaan bagi negerinya.
Manakala Peraturan 17 MKI pula memperuntukkan bahawa Peraturan MKI ini tidak boleh dipinda melainkan dengan persetujuan Majlis Raja-Raja.
Di bawah Peraturan 14 MKI, tugas Jawatankuasa Fatwa ialah untuk menimbang, memutus dan mengeluarkan fatwa atas apa-apa perkara berkenaan dengan agama Islam yang dirujuk kepadanya oleh Majlis Raja-Raja. Di bawah Peraturan ini juga pandangan/pendapat Jawatankuasa Fatwa perlulah dikemukakan kepada MKI terlebih dahulu yang kemudiannya akan merafak pandangan dan syor Jawatankuasa Fatwa kepada Majlis Raja-Raja untuk diperkenankan.
Di bawah Peraturan 14 MKI juga di mana keputusan Majlis Raja-Raja akan mengikat negeri-negeri, mesyuarat Jawatankuasa Fatwa Kebangsaan hanya boleh diadakan apabila diarah oleh Majlis Raja-Raja. Sebagai contoh pada bulan November 2000 Majlis Raja-Raja melalui Penyimpan Mohor Besar Raja-Raja telah mengarahkan Setiausaha MKI supaya masalah perpecahan orang Melayu/Islam dirujuk kepada Jawatankuasa Fatwa Kebangsaan untuk dipertimbangkan dan dikeluarkan fatwa jika difikirkan sesuai dan bagi tujuan tersebut, Jawatankuasa Fatwa Kebangsaan telah membentangkan pendapatnya kepada Majlis Raja-Raja.
Memandangkan arahan yang diberi oleh Majlis Raja-Raja di bawah Peraturan 14 MKI kepada Jawatankuasa Fatwa Kebangsaan adalah terlalu sedikit dan keadaan ini tidak membantu mengembangkan aspek kefatwaan negara/negeri, pada tahun 1981 keputusan telah dibuat untuk mengadakan Muzakarah Jawatankuasa Fatwa Kebangsaan yang mana keahliannya adalah sama seperti Jawatankuasa Fatwa Kebangsaan tetapi perjalanan Muzakarah tersebut tidak terikat dengan Peraturan 14 MKI (dirasakan Muzakarah tersebut tidak perlu mendapat arahan daripada Majlis Raja-Raja untuk bermesyuarat).
Cadangan pernah dibuat dalam Mesyuarat MKI pada tahun 1977 supaya Peraturan 14 MKI dibuat pindaan yang sewajarnya bagi membolehkan Jawatankuasa Fatwa bermesyuarat tanpa perlu menunggu arahan daripada Majlis Raja-Raja. Kertas cadangan pindaan ke atas Peraturan 14 MKI telah dikemukakan kepada Majlis Raja-Raja pada tahun 1993 dan Penyimpan Mohor Besar Raja-Raja melalui surat bertarikh 8 Mac 1993 telah memaklumkan cadangan pindaan tersebut tidak diperkenankan oleh Majlis Raja-Raja.
Namun begitu Muzakarah tersebut terus diadakan memandangkan ianya suatu forum untuk ahli-ahli Jawatankuasa Fatwa Kebangsaan berbincang mengenai isu-isu agama yang timbul dalam masyarakat atau dibangkitkan oleh mana-mana pihak yang berkenaan yang memerlukan pandangan/pendapat segera Muzakarah. Dari segi undang-undang dan pada amalannya, Muzakarah tersebut hanyalah memberi pandangan/pendapat mengenai sesuatu isu dan bukan mengeluarkan fatwa di mana kuasa mengeluarkan fatwa masih terletak di bawah Jawatankuasa Fatwa negeri atau Jawatankuasa Perundingan Hukum Syarak negeri yang mengikut undang-undang perlu mengemukakan fatwa berkenaan kepada D.Y.M.M. Sultan/Raja negeri berkenaan selaku Ketua Agama Islam Negeri berkenan untuk diperkenankan oleh Baginda.
Perjalanan Muzakarah tersebut sama sekali tidak bertujuan untuk menyentuh atau menjejas kuasa D.Y.M.M. Sultan/Raja selaku Ketua Agama Islam Negeri berkenaan dalam urusan pengeluaran fatwa dan ini selaras dengan Peraturan 16 MKI yang memperuntukkan tiada apa-apa jua keputusan Majlis yang boleh menyentuh kedudukan, hak, kelebihan, kedaulatan dan kuasa yang ada pada D.Y.M.M. Sultan/Raja sebagaimana yang termaktub dalam Perlembagaan Malaysia dan Perlembagaan Negeri berkenaan.
Pertikaian mengenai perjalanan atau operasi Muzakarah tersebut pernah berbangkit dalam tahun 1986 mengenai isu mati syahid (kes Ibrahim Libya) di mana D.Y.M.M. Sultan Kelantan melalui surat Setiausaha Sulit Baginda bertarikh 13 Februari 1986 telah mempersoalkan pengumuman akhbar yang dibuat oleh Pengerusi Jawatankuasa Fatwa Kebangsaan pada ketika itu, tanpa keputusan tersebut terlebih dahulu dirafakkan kepada Majlis Raja-Raja dan juga memohon penjelasan mengenai tugas Jawatankuasa Fatwa Kebangsaan di bawah Peraturan MKI.
Jawapan Setiausaha MKI pada ketika itu kepada Penyimpan Mohor Besar Raja-Raja sebagai menjawab pertanyaan oleh Setiausaha Sulit kepada D.Y.M.M. Sultan Kelantan telah diberi melalui surat bertarikh 17 Februari 1986 di mana dinyatakan seperti berikut:
(i) Peraturan 14 MKI mengenai tugas Jawatankuasa Fatwa Kebangsaan tidak dipinda dan masih kekal seperti asal;
(ii) Perjumpaan Mufti-Mufti seluruh Malaysia dibahagikan kepada dua jenis iaitu Mesyuarat Jawatankuasa Fatwa dan Muzakarah Jawatankuasa Fatwa;
(iii) Mesyuarat Jawatankuasa Fatwa ialah bagi membincangkan perkara-perkara yang dirujuk oleh Majlis Raja-Raja mengikut kehendak Peraturan 14 MKI;
(iv) Manakala Muzakarah Jawatankuasa Fatwa ialah perjumpaan secara rutin setiap tiga bulan sekali oleh ahli-ahli Jawatankuasa Fatwa bagi membincangkan isu-isu agama yang timbul dalam masyarakat; dan
(v) Pengumuman akhbar mengenai hal mati syahid yang dibuat oleh Pengerusi Jawatankuasa Fatwa pada ketika itu adalah untuk menyatakan pandangan Muzakarah terhadap masalah berkenaan.
Peranan Muzakarah tersebut adalah sebagai membantu usaha-usaha penyelidikan dan penyelarasan kefatwaan negara/negeri dan ini selaras dengan tugas-tugas yang diperuntukkan kepada MKI sendiri di bawah Peraturan 7 (a) dan (b) Peraturan MKI yang memperuntukkan seperti berikut:
(a) Membincang, menimbang dan menguruskan apa-apa perkara yang dirujukkan oleh Majlis Raja-Raja, mana-mana Kerajaan Negeri, Majlis Agama Islam Negeri atau seseorang Ahli MKI dengan tujuan hendak memberi nasihat atau pengesyoran; dan
(b) Memberi nasihat kepada Majlis Raja-Raja, Kerajaan Negeri atau Majlis Agama Islam Negeri atas apa-apa perkara berkenaan dengan perundangan atau pentadbiran agama Islam dan pelajaran agama Islam dengan tujuan hendak memperbaiki, menyamakan atau mengalakkan persamaan undang-undang atau pentadbiran agama Islam.
Isu mengenai kedudukan Muzakarah Jawatankuasa Fatwa Kebangsaan telah dirujuk kepada Jabatan Peguam Negara dan melalui surat bertarikh 4 Mac 2009 Penasihat Perundangan Syariah, Jabatan Peguam Negara telah memberi pandangan mengenai 2 isu berikut:
(i) adakah fungsi Muzakarah JFK sama dengan JFK iaitu untuk mengeluarkan fatwa di bawah Peraturan 14 MKI; dan
(ii) adakah pandangan/keputusan Muzakarah JFK perlu dirafakkan kepada Majlis Raja-Raja untuk diperkenankan sebelum pandangan/keputusan tersebut diumumkan kepada masyarakat.
Jabatan Peguam Negara memberi pendapat seperti berikut:
(i) fungsi JFK dan Muzakarah JFK adalah berbeza di mana fungsi JFK adalah khusus untuk menimbang, memutus dan mengeluarkan fatwa mengenai sesuatu perkara berkenaan dengan Agama Islam yang dirujuk oleh Majlis Raja-Raja di bawah Peraturan 14 Peraturan MKI;
(ii) sebaliknya Muzakarah JFK bukan suatu forum rasmi yang diberikan kuasa dari segi undang-undang untuk mengeluarkan fatwa seperti JFK atau Jawatankuasa Fatwa Negeri-Negeri. Muzakarah JFK hanyalah merupakan mesyuarat atau perbincangan yang diadakan secara pentadbiran di kalangan anggota JFK bagi membincangkan dan memberikan pendapatnya mengenai apa-apa perkara yang berkaitan dengan persoalan hukum syarak yang dibangkitkan oleh mufti negeri-negeri atau anggota JFK yang lain;
(iii) walaupun nama Muzakarah JFK hanya mula digunakan secara rasmi pada 28 Januari 1991 namun berdasarkan beberapa minit mesyuarat MKI yang diadakan sebelum itu, didapati bahawa adalah menjadi amalan mufti-mufti untuk mengadakan forum yang sama sifatnya bagi membincangkan dan memberikan pendapatnya mengenai sesuatu persoalan yang berbangkit mengenai hukum syarak menerusi mesyuarat atau pembentangan sesuatu kertas kerja;
(iv) dalam konteks JFK, apa-apa pandangan yang diberikan oleh JFK hanyalah bersifat pendapat semata-mata dan bukannya fatwa. Ini adalah kerana MKI menetapkan bahawa bagi membolehkan sesuatu pandangan itu dikeluarkan sebagai fatwa ia hendaklah dirafakkan kepada Majlis Raja-Raja. Justeru selagi mana pandangan tersebut belum dirafakkan kepada Majlis Raja-Raja maka kedudukan dan sifatnya adalah sama dengan pandangan Muzakarah JFK iaitu hanyalah bersifat pendapat semata-mata dan bukannya suatu fatwa yang mengikat mana-mana pihak;
(v) walaupun pandangan yang dibuat oleh Muzakarah JFK hanyalah bersifat pendapat semata-mata dan bukannya fatwa sebagaimana yang dimaksudkan di bawah Peraturan 14 Peraturan MKI, namun Muzakarah JFK perlulah lebih berhati-hati dalam membuat pengumuman kepada orang ramai mengenai sesuatu pandangan atau pendapatnya kerana dikhuatiri boleh mengundang kontroversi dan mendapat pelbagai reaksi daripada masyarakat; dan
(vi) tambahan pula ramai di kalangan masyarakat yang tidak mengetahui mengenai latar belakang dan kedudukan Muzakarah JFK akan menganggap pandangan atau pendapat yang dikeluarkan oleh Muzakarah JFK itu merupakan suatu fatwa. Justeru itu adalah lebih baik sekiranya pandangan/keputusan Muzakarah JFK dirafakkan kepada Majlis Raja-Raja terlebih dahulu untuk diperkenankan sebelum diumumkan kepada masyarakat.
Adalah tidak dapat dinafikan bahawa peranan dan sumbangan Muzakarah JFK ke arah pengembangan dan pembangunan aspek kefatwaan negara/negeri dan kemajuan dan pembangunan umat Islam secara keseluruhannya adalah sangat penting dan sejak Muzakarah tersebut dimulakan pada tahun 1981, lebih daripada 430 kertas kerja/penyelidikan telah dibincangkan dalam Muzakarah tersebut sehingga kini yang meliputi pelbagai aspek mengenai hal ehwal agama Islam dan hukum syarak.
KESIMPULAN
Tidak dapat dinafikan wujudnya ketidakseragaman dalam pengurusan fatwa dan pembuatan fatwa di negeri-negeri. Ketidakseragaman tersebut boleh menjejaskan pelaksanaan pengurusan fatwa yang sepatutnya di negeri-negeri dan tindakan pembetulan bagi menyeragamkan peruntukan undang-undang yang berkaitan perlulah dilaksanakan segera oleh pihak berkuasa.
Justeru masanya telah tiba dan dicadangkan supaya diseragamkan peruntukan undang-undang mengenai Mufti dan Fatwa serta diwujudkan peraturan/kaedah mengenai proses pembuatan fatwa, pewartaan fatwa, fatwa yang berkaitan dengan kepentingan nasional dan semua perkara yang berkaitan mengenainya.
PENUTUP
Kertas ini dibentangkan untuk perhatian dan perbincangan ahli-ahli Persidangan dengan harapan beroleh cadangan penyelesaian dan penambahbaikan bagi mengatasi masalah ketidakseragaman dalam pengurusan fatwa di negeri-negeri.
Keputusan Muzakarah JFK mengenai isu senaman yoga pada akhir 2008 telah dipertikaikan oleh beberapa pihak. Di antaranya ialah D.Y.T.M. Raja Muda Perak yang mengikut laporan akhbar mengatakan bahawa keputusan Muzakarah tersebut hendaklah terlebih dahulu dirafakkan kepada Majlis Raja-Raja untuk diperkenankan sebelum keputusan tersebut boleh diumumkan kepada masyarakat.
D.Y.T.M. Raja Muda Perak juga berpendapat proses permulaan untuk menimbang, memutus dan mengeluarkan sesuatu fatwa hendaklah juga melalui proses yang sama iaitu diperkenankan terlebih dahulu oleh Majlis Raja-Raja selaras dengan peruntukan dalam Peraturan Majlis Kebangsaan Bagi Hal Ehwal Ugama Islam Malaysia (MKI).
JAWATANKUASA FATWA KEBANGSAAN
Penubuhan JFK diperuntukkan di bawah Peraturan 11 (a) Peraturan MKI yang memperuntukkan tugas JFK ialah untuk menimbang, memutus dan mengeluarkan fatwa atas apa-apa perkara berkenaan dengan agama Islam yang dirujuk kepadanya oleh Majlis Raja-Raja di bawah Peraturan 14 Peraturan MKI.
Di bawah Peraturan 14 juga diperuntukkan bahawa JFK hendaklah mengemukakan pendapatnya kepada MKI yang akan menghantarkannya bersama dengan syor kepada Majlis Raja-Raja.
ISU-ISU YANG BERBANGKIT
Dalam perbandingan yang dibuat ke atas Enakmen Pentadbiran Agama Islam di negeri-negeri, Enakmen Mufti dan Fatwa (Kedah), Enakmen Fatwa (Sabah) dan Ordinan Majlis Islam (Sarawak) adalah didapati beberapa ketidakseragaman dan ketidakselarasan mengenai fatwa dan proses pembuatan fatwa.
JAWATANKUASA FATWA DI NEGERI-NEGERI
Enakmen Pentadbiran Agama Islam Negeri-Negeri memperuntukkan penubuhan Jawatankuasa Fatwa yang terlibat secara langsung dalam pembuatan fatwa di negeri-negeri. Diperhatikan bahawa nama Jawatankuasa ini adalah berbeza-beza di antara negeri-negeri.
Sebahagian besar negeri menggunakan nama Jawatankuasa Fatwa Negeri. Manakala terdapat negeri yang menggunakan nama yang berbeza iaitu Jawatankuasa Perundingan Hukum Syarak (Wilayah Persekutuan dan Pahang), Lembaga Fatwa (Sarawak), Jamaah Ulama’ (Kelantan), Majlis Fatwa Negeri (Sabah) dan Jawatankuasa Syariah (Perlis).
KEANGGOTAAN JAWATANKUASA FATWA NEGERI
Diperhatikan juga bahawa keanggotaan Jawatankuasa Fatwa adalah berbeza-beza di antara negeri-negeri kecuali Pengerusi Jawatankuasa iaitu S.S. Mufti Negeri berkenaan. Lain-lain anggota Jawatankuasa tersebut adalah berbeza mengikut kehendak negeri masing-masing.
PELANTIKAN MUFTI NEGERI
Perbandingan yang dibuat juga menunjukkan bahawa wujud perbezaan atau ketidakselarasan dalam proses pelantikan Mufti di negeri-negeri. Perbezaannya seperti berikut:
(i) terdapat negeri yang memperuntukkan kuasa melantik Mufti pada D.Y.M.M. Sultan/Raja negeri berkenaan (Pahang, Perlis, Perak, Kelantan dan Selangor);
(ii) terdapat negeri yang memperuntukkan kuasa melantik Mufti pada D.Y.M.M. Sultan/Raja atas nasihat Menteri Besar (Negeri Sembilan dan Terengganu);
(iii) terdapat negeri yang memperuntukkan kuasa melantik Mufti pada D.Y.M.M. Sultan/Raja atas nasihat Majlis Mesyuarat Kerajaan Negeri (Pulau Pinang);
(iv) terdapat negeri yang memperuntukkan kuasa melantik Mufti pada Yang di-Pertuan Agong atas nasihat Pihak Berkuasa Negeri selepas berunding dengan Majlis (Melaka);
(v) terdapat negeri yang memperuntukkan kuasa melantik Mufti pada Yang di-Pertuan Agong atas nasihat Menteri selepas berunding dengan Majlis (Wilayah Persekutuan);
(vi) terdapat negeri yang memperuntukkan kuasa melantik Mufti pada D.Y.M.M. Sultan/Raja atas nasihat Majlis (Johor);
(vii) terdapat negeri yang memperuntukkan kuasa melantik pada Yang di-Pertua Negeri atas syor Majlis dengan persetujuan Menteri (Sabah); dan
(viii) terdapat negeri yang memperuntukkan kuasa melantik pada Yang di-Pertuan Agong atas syor Yang di-Pertua Negeri (Sarawak).
KUASA JAWATANKUASA FATWA
Ketidakseragaman juga wujud mengenai kuasa Jawatankuasa Fatwa untuk menyediakan fatwa. Sebahagian besar negeri memperuntukkan Jawatankuasa Fatwa atas perintah D.Y.M.M. Sultan/Raja atau atas kehendaknya sendiri atau atas permintaan mana-mana orang yang dibuat melalui surat kepada Mufti menyediakan suatu fatwa atas apa-apa persoalan yang belum muktamad atau yang menimbulkan ketidaktentuan berhubungan dengan hukum syarak.
Terdapat juga negeri yang memperuntukkan proses yang berbeza. Antaranya negeri Kelantan yang memperuntukkan mana-mana orang secara bertulis boleh meminta Majlis mengeluarkan fatwa tentang apa-apa masalah hukum syarak atau adat istiadat Melayu Kelantan dan apabila permintaan seumpama itu diterima, Setiausaha Majlis hendaklah segera mengedarkannya kepada Pengerusi Jemaah Ulama’. Pada masa yang sama Jemaah Ulama’ boleh atas daya usahanya sendiri membuat fatwa bagi pihak atau atas nama Majlis.
Proses di Negeri Perlis juga berbeza. Ianya memperuntukkan bahawa mana-mana orang atau mahkamah boleh memohon kepada Majlis untuk mengeluarkan fatwa mengenai apa-apa persoalan berhubungan dengan undang-undang Islam atau adat istiadat Melayu. Selanjutnya Majlis hendaklah merujuk persoalan itu kepada Jawatankuasa Syariah dan Jawatankuasa Syariah hendaklah memberikan pandangan kepada Majlis mengenai persoalan itu.
Manakala di Sarawak pula memperuntukkan Majlis boleh mengeluarkan suatu fatwa atas apa-apa perkara atau rukun undang-undang Islam atau apa-apa perkara mengenai amalan agama Islam atas daya usahanya sendiri atau sekiranya terdapat permintaan supaya dikeluarkan suatu fatwa oleh mana-mana orang. Selanjutnya Setiausaha Majlis akan mengemukakan permintaan tersebut kepada Lembaga Fatwa untuk ditimbangteliti dan Lembaga Fatwa hendaklah mengemukakan pendapat bertulisnya mengenai fatwa itu kepada Majlis.
TATACARA PEMBUATAN FATWA
Perbandingan yang dibuat juga menunjukkan ketidakseragaman dalam tatacara pembuatan fatwa di negeri-negeri. Persoalan timbul sama ada kuasa membuat fatwa adalah kuasa Mufti bersama dengan Jawatankuasa Fatwa Negeri atau kuasa Majlis Agama Islam Negeri sebelum sesuatu fatwa boleh diangkat untuk mendapat perkenan D.Y.M.M. Sultan/Raja negeri berkenaan sebelum diwartakan.
Peruntukan undang-undang di negeri-negeri adalah berbeza dan ini boleh menimbulkan persoalan mengenai tatacara yang sepatutnya dilaksanakan oleh negeri-negeri. Perbezaan yang berlaku adalah seperti berikut:
(a) terdapat negeri yang memperuntukkan Mufti boleh secara terus mengemukakan fatwa berkenaan kepada D.Y.M.M. Sultan/Raja atau Yang di-Pertuan Agong untuk diperkenankan sebelum fatwa tersebut diwartakan (Kedah, Pahang dan Pulau Pinang); dan
(b) terdapat negeri yang memperuntukkan Mufti hendaklah terlebih dahulu mengemukakan fatwa tersebut kepada Majlis (Johor, Perlis, Sabah, Melaka, Negeri Sembilan, Terengganu, Perak, Wilayah Persekutuan, Kelantan, Sarawak dan Selangor);
Mengambilkira peruntukan undang-undang mengenai pengasingan bidang kuasa Majlis Agama Islam Negeri, S.S. Mufti dan Y.A.A. Ketua Hakim Syarie di bawah Enakmen/Akta/Ordinan Pentadbiran Agama Islam, adalah dirasakan rujukan kepada Majlis boleh menimbulkan persoalan sama ada tatacara sedemikian adalah teratur dan tidak boleh dianggap mencampuri/melampaui kuasa S.S. Mufti dan Jawatankuasa Fatwa negeri.
Peruntukan undang-undang menyatakan bahawa Majlis Agama Islam Negeri hendaklah membantu dan menasihati D.Y.M.M. Sultan/Raja berkenaan dengan semua perkara yang berhubungan dengan agama Islam kecuali perkara-perkara hukum syarak (kuasa Mufti) dan yang berhubungan dengan pentadbiran keadilan (kuasa Ketua Hakim Syarie).
FATWA YANG ADA HUBUNGAN DENGAN KEPENTINGAN NASIONAL
Perbezaan juga wujud dalam pengurusan fatwa yang ada hubungan dengan kepentingan nasional. Sebahagian besar negeri memperuntukkan bahawa apabila Jawatankuasa Fatwa Negeri mendapati suatu fatwa yang dicadangkan adalah berkaitan dengan kepentingan nasional, Jawatankuasa Fatwa Negeri hendaklah menangguhkan perbincangannya dan mengemukakan perkara tersebut kepada Majlis.
Seterusnya Majlis hendaklah membuat syor kepada D.Y.M.M. Sultan/Raja untuk mendapatkan perkenan Baginda agar fatwa yang dicadangkan itu dirujukkan kepada Majlis Raja-Raja melalui Jawatankuasa Fatwa Kebangsaan. Apabila telah diperolehi perkenan Baginda, Majlis hendaklah sebelum fatwa yang dicadangkan itu dirujukkan kepada Jawatankuasa Fatwa Kebangsaan, memaklumkan Kerajaan Negeri tentang rujukan itu.
Keputusan Jawatankuasa Fatwa Kebangsaan yang diperkenankan oleh Majlis Raja-Raja adalah mengikat Kerajaan Negeri dan fatwa tersebut hendaklah disiarkan dalam Warta tanpa apa-apa pindaan atau ubahsuaian dan hendaklah dianggap sebagai suatu perbuatan atau amalan yang meliputi seluruh Persekutuan menurut Perkara 38 (2) (b) Perlembagaan Persekutuan.
Walau bagaimanapun terdapat negeri-negeri yang masih belum mempunyai peruntukan mengenai rujukan kepada Jawatankuasa Fatwa Kebangsaan dalam perkara yang berhubungan dengan kepentingan nasional. Sebagai contoh, Wilayah Persekutuan yang masih menggunakan Undang-Undang lama iaitu Akta Pentadbiran Undang-Undang Islam (Wilayah-Wilayah Persekutuan) 1993 [Akta 505].
PENUBUHAN JAWATANKUASA FATWA KEBANGSAAN
Jawatankuasa Fatwa Kebangsaan ialah sebuah Jawatankuasa yang ditubuhkan di bawah Peraturan MKI dan telah mula bersidang sejak tahun 1970. Mengikut Peraturan 11 (a) (i), (ii), (iii) dan (iv) Peraturan MKI, Jawatankuasa ini adalah terdiri daripada ahli-ahli berikut:
(i) Pengerusi Jawatankuasa yang dilantik oleh Majlis dari antara ahli-ahlinya;
(ii) Mufti tiap-tiap negeri yang mengambil bahagian atau seorang yang mewakili negeri dalam hal ehwal agama;
(iii) Lima orang alim ulama yang dipilih dan dilantik oleh Majlis Raja-Raja; dan
(iv) Seorang ahli yang beragama Islam dari perkhidmatan kehakiman dan undang-undang atau dari profesion undang-undang yang dipilih dan dilantik oleh Majlis Raja-Raja.
Tugas Jawatankuasa Fatwa Kebangsaan telah diperuntukkan di bawah Peraturan 14 MKI yang memperuntukkan seperti berikut:
”Tugas Jawatankuasa Fatwa itu ialah menimbang, memutus dan mengeluarkan fatwa atas apa-apa perkara berkenaan dengan agama Islam yang dirujuk kepadanya oleh Majlis Raja-Raja. Jawatankuasa itu hendaklah mengemukakan pendapat-pendapatnya kepada Majlis yang akan menghantarkannya bersama dengan pengesyoran-pengesyorannya kepada Majlis Raja-Raja”.
Peraturan 16 MKI memperuntukkan pemeliharaan kuasa Sultan/Raja sebagai Ketua Agama Islam Negeri berkenaan. Peraturan ini memperuntukkan bahawa tiada apa-apa jua perbuatan Majlis boleh menyentuh kedudukan, hak, kelebihan, hak kedaulatan dan kuasa-kuasa yang ada pada Raja sebagai Ketua Agama Islam dalam negerinya dan sebagaimana yang ada diperuntukkan dalam Perlembagaan Malaysia dan dalam Perlembagaan bagi negerinya.
Manakala Peraturan 17 MKI pula memperuntukkan bahawa Peraturan MKI ini tidak boleh dipinda melainkan dengan persetujuan Majlis Raja-Raja.
Di bawah Peraturan 14 MKI, tugas Jawatankuasa Fatwa ialah untuk menimbang, memutus dan mengeluarkan fatwa atas apa-apa perkara berkenaan dengan agama Islam yang dirujuk kepadanya oleh Majlis Raja-Raja. Di bawah Peraturan ini juga pandangan/pendapat Jawatankuasa Fatwa perlulah dikemukakan kepada MKI terlebih dahulu yang kemudiannya akan merafak pandangan dan syor Jawatankuasa Fatwa kepada Majlis Raja-Raja untuk diperkenankan.
Di bawah Peraturan 14 MKI juga di mana keputusan Majlis Raja-Raja akan mengikat negeri-negeri, mesyuarat Jawatankuasa Fatwa Kebangsaan hanya boleh diadakan apabila diarah oleh Majlis Raja-Raja. Sebagai contoh pada bulan November 2000 Majlis Raja-Raja melalui Penyimpan Mohor Besar Raja-Raja telah mengarahkan Setiausaha MKI supaya masalah perpecahan orang Melayu/Islam dirujuk kepada Jawatankuasa Fatwa Kebangsaan untuk dipertimbangkan dan dikeluarkan fatwa jika difikirkan sesuai dan bagi tujuan tersebut, Jawatankuasa Fatwa Kebangsaan telah membentangkan pendapatnya kepada Majlis Raja-Raja.
Memandangkan arahan yang diberi oleh Majlis Raja-Raja di bawah Peraturan 14 MKI kepada Jawatankuasa Fatwa Kebangsaan adalah terlalu sedikit dan keadaan ini tidak membantu mengembangkan aspek kefatwaan negara/negeri, pada tahun 1981 keputusan telah dibuat untuk mengadakan Muzakarah Jawatankuasa Fatwa Kebangsaan yang mana keahliannya adalah sama seperti Jawatankuasa Fatwa Kebangsaan tetapi perjalanan Muzakarah tersebut tidak terikat dengan Peraturan 14 MKI (dirasakan Muzakarah tersebut tidak perlu mendapat arahan daripada Majlis Raja-Raja untuk bermesyuarat).
Cadangan pernah dibuat dalam Mesyuarat MKI pada tahun 1977 supaya Peraturan 14 MKI dibuat pindaan yang sewajarnya bagi membolehkan Jawatankuasa Fatwa bermesyuarat tanpa perlu menunggu arahan daripada Majlis Raja-Raja. Kertas cadangan pindaan ke atas Peraturan 14 MKI telah dikemukakan kepada Majlis Raja-Raja pada tahun 1993 dan Penyimpan Mohor Besar Raja-Raja melalui surat bertarikh 8 Mac 1993 telah memaklumkan cadangan pindaan tersebut tidak diperkenankan oleh Majlis Raja-Raja.
Namun begitu Muzakarah tersebut terus diadakan memandangkan ianya suatu forum untuk ahli-ahli Jawatankuasa Fatwa Kebangsaan berbincang mengenai isu-isu agama yang timbul dalam masyarakat atau dibangkitkan oleh mana-mana pihak yang berkenaan yang memerlukan pandangan/pendapat segera Muzakarah. Dari segi undang-undang dan pada amalannya, Muzakarah tersebut hanyalah memberi pandangan/pendapat mengenai sesuatu isu dan bukan mengeluarkan fatwa di mana kuasa mengeluarkan fatwa masih terletak di bawah Jawatankuasa Fatwa negeri atau Jawatankuasa Perundingan Hukum Syarak negeri yang mengikut undang-undang perlu mengemukakan fatwa berkenaan kepada D.Y.M.M. Sultan/Raja negeri berkenaan selaku Ketua Agama Islam Negeri berkenan untuk diperkenankan oleh Baginda.
Perjalanan Muzakarah tersebut sama sekali tidak bertujuan untuk menyentuh atau menjejas kuasa D.Y.M.M. Sultan/Raja selaku Ketua Agama Islam Negeri berkenaan dalam urusan pengeluaran fatwa dan ini selaras dengan Peraturan 16 MKI yang memperuntukkan tiada apa-apa jua keputusan Majlis yang boleh menyentuh kedudukan, hak, kelebihan, kedaulatan dan kuasa yang ada pada D.Y.M.M. Sultan/Raja sebagaimana yang termaktub dalam Perlembagaan Malaysia dan Perlembagaan Negeri berkenaan.
Pertikaian mengenai perjalanan atau operasi Muzakarah tersebut pernah berbangkit dalam tahun 1986 mengenai isu mati syahid (kes Ibrahim Libya) di mana D.Y.M.M. Sultan Kelantan melalui surat Setiausaha Sulit Baginda bertarikh 13 Februari 1986 telah mempersoalkan pengumuman akhbar yang dibuat oleh Pengerusi Jawatankuasa Fatwa Kebangsaan pada ketika itu, tanpa keputusan tersebut terlebih dahulu dirafakkan kepada Majlis Raja-Raja dan juga memohon penjelasan mengenai tugas Jawatankuasa Fatwa Kebangsaan di bawah Peraturan MKI.
Jawapan Setiausaha MKI pada ketika itu kepada Penyimpan Mohor Besar Raja-Raja sebagai menjawab pertanyaan oleh Setiausaha Sulit kepada D.Y.M.M. Sultan Kelantan telah diberi melalui surat bertarikh 17 Februari 1986 di mana dinyatakan seperti berikut:
(i) Peraturan 14 MKI mengenai tugas Jawatankuasa Fatwa Kebangsaan tidak dipinda dan masih kekal seperti asal;
(ii) Perjumpaan Mufti-Mufti seluruh Malaysia dibahagikan kepada dua jenis iaitu Mesyuarat Jawatankuasa Fatwa dan Muzakarah Jawatankuasa Fatwa;
(iii) Mesyuarat Jawatankuasa Fatwa ialah bagi membincangkan perkara-perkara yang dirujuk oleh Majlis Raja-Raja mengikut kehendak Peraturan 14 MKI;
(iv) Manakala Muzakarah Jawatankuasa Fatwa ialah perjumpaan secara rutin setiap tiga bulan sekali oleh ahli-ahli Jawatankuasa Fatwa bagi membincangkan isu-isu agama yang timbul dalam masyarakat; dan
(v) Pengumuman akhbar mengenai hal mati syahid yang dibuat oleh Pengerusi Jawatankuasa Fatwa pada ketika itu adalah untuk menyatakan pandangan Muzakarah terhadap masalah berkenaan.
Peranan Muzakarah tersebut adalah sebagai membantu usaha-usaha penyelidikan dan penyelarasan kefatwaan negara/negeri dan ini selaras dengan tugas-tugas yang diperuntukkan kepada MKI sendiri di bawah Peraturan 7 (a) dan (b) Peraturan MKI yang memperuntukkan seperti berikut:
(a) Membincang, menimbang dan menguruskan apa-apa perkara yang dirujukkan oleh Majlis Raja-Raja, mana-mana Kerajaan Negeri, Majlis Agama Islam Negeri atau seseorang Ahli MKI dengan tujuan hendak memberi nasihat atau pengesyoran; dan
(b) Memberi nasihat kepada Majlis Raja-Raja, Kerajaan Negeri atau Majlis Agama Islam Negeri atas apa-apa perkara berkenaan dengan perundangan atau pentadbiran agama Islam dan pelajaran agama Islam dengan tujuan hendak memperbaiki, menyamakan atau mengalakkan persamaan undang-undang atau pentadbiran agama Islam.
Isu mengenai kedudukan Muzakarah Jawatankuasa Fatwa Kebangsaan telah dirujuk kepada Jabatan Peguam Negara dan melalui surat bertarikh 4 Mac 2009 Penasihat Perundangan Syariah, Jabatan Peguam Negara telah memberi pandangan mengenai 2 isu berikut:
(i) adakah fungsi Muzakarah JFK sama dengan JFK iaitu untuk mengeluarkan fatwa di bawah Peraturan 14 MKI; dan
(ii) adakah pandangan/keputusan Muzakarah JFK perlu dirafakkan kepada Majlis Raja-Raja untuk diperkenankan sebelum pandangan/keputusan tersebut diumumkan kepada masyarakat.
Jabatan Peguam Negara memberi pendapat seperti berikut:
(i) fungsi JFK dan Muzakarah JFK adalah berbeza di mana fungsi JFK adalah khusus untuk menimbang, memutus dan mengeluarkan fatwa mengenai sesuatu perkara berkenaan dengan Agama Islam yang dirujuk oleh Majlis Raja-Raja di bawah Peraturan 14 Peraturan MKI;
(ii) sebaliknya Muzakarah JFK bukan suatu forum rasmi yang diberikan kuasa dari segi undang-undang untuk mengeluarkan fatwa seperti JFK atau Jawatankuasa Fatwa Negeri-Negeri. Muzakarah JFK hanyalah merupakan mesyuarat atau perbincangan yang diadakan secara pentadbiran di kalangan anggota JFK bagi membincangkan dan memberikan pendapatnya mengenai apa-apa perkara yang berkaitan dengan persoalan hukum syarak yang dibangkitkan oleh mufti negeri-negeri atau anggota JFK yang lain;
(iii) walaupun nama Muzakarah JFK hanya mula digunakan secara rasmi pada 28 Januari 1991 namun berdasarkan beberapa minit mesyuarat MKI yang diadakan sebelum itu, didapati bahawa adalah menjadi amalan mufti-mufti untuk mengadakan forum yang sama sifatnya bagi membincangkan dan memberikan pendapatnya mengenai sesuatu persoalan yang berbangkit mengenai hukum syarak menerusi mesyuarat atau pembentangan sesuatu kertas kerja;
(iv) dalam konteks JFK, apa-apa pandangan yang diberikan oleh JFK hanyalah bersifat pendapat semata-mata dan bukannya fatwa. Ini adalah kerana MKI menetapkan bahawa bagi membolehkan sesuatu pandangan itu dikeluarkan sebagai fatwa ia hendaklah dirafakkan kepada Majlis Raja-Raja. Justeru selagi mana pandangan tersebut belum dirafakkan kepada Majlis Raja-Raja maka kedudukan dan sifatnya adalah sama dengan pandangan Muzakarah JFK iaitu hanyalah bersifat pendapat semata-mata dan bukannya suatu fatwa yang mengikat mana-mana pihak;
(v) walaupun pandangan yang dibuat oleh Muzakarah JFK hanyalah bersifat pendapat semata-mata dan bukannya fatwa sebagaimana yang dimaksudkan di bawah Peraturan 14 Peraturan MKI, namun Muzakarah JFK perlulah lebih berhati-hati dalam membuat pengumuman kepada orang ramai mengenai sesuatu pandangan atau pendapatnya kerana dikhuatiri boleh mengundang kontroversi dan mendapat pelbagai reaksi daripada masyarakat; dan
(vi) tambahan pula ramai di kalangan masyarakat yang tidak mengetahui mengenai latar belakang dan kedudukan Muzakarah JFK akan menganggap pandangan atau pendapat yang dikeluarkan oleh Muzakarah JFK itu merupakan suatu fatwa. Justeru itu adalah lebih baik sekiranya pandangan/keputusan Muzakarah JFK dirafakkan kepada Majlis Raja-Raja terlebih dahulu untuk diperkenankan sebelum diumumkan kepada masyarakat.
Adalah tidak dapat dinafikan bahawa peranan dan sumbangan Muzakarah JFK ke arah pengembangan dan pembangunan aspek kefatwaan negara/negeri dan kemajuan dan pembangunan umat Islam secara keseluruhannya adalah sangat penting dan sejak Muzakarah tersebut dimulakan pada tahun 1981, lebih daripada 430 kertas kerja/penyelidikan telah dibincangkan dalam Muzakarah tersebut sehingga kini yang meliputi pelbagai aspek mengenai hal ehwal agama Islam dan hukum syarak.
KESIMPULAN
Tidak dapat dinafikan wujudnya ketidakseragaman dalam pengurusan fatwa dan pembuatan fatwa di negeri-negeri. Ketidakseragaman tersebut boleh menjejaskan pelaksanaan pengurusan fatwa yang sepatutnya di negeri-negeri dan tindakan pembetulan bagi menyeragamkan peruntukan undang-undang yang berkaitan perlulah dilaksanakan segera oleh pihak berkuasa.
Justeru masanya telah tiba dan dicadangkan supaya diseragamkan peruntukan undang-undang mengenai Mufti dan Fatwa serta diwujudkan peraturan/kaedah mengenai proses pembuatan fatwa, pewartaan fatwa, fatwa yang berkaitan dengan kepentingan nasional dan semua perkara yang berkaitan mengenainya.
PENUTUP
Kertas ini dibentangkan untuk perhatian dan perbincangan ahli-ahli Persidangan dengan harapan beroleh cadangan penyelesaian dan penambahbaikan bagi mengatasi masalah ketidakseragaman dalam pengurusan fatwa di negeri-negeri.
Lembaran baru Mei 2009
Sudah agak lama juga rasanya aku tak dapat nak mencoretkan sesuatu dalam blog ni, sejak dari akhir tahun 2008 lagi, baru kali ini aku berkesempatan untuk menulis sesuatu, ini disebabkan oleh masa yang tidak begitu mencukupi, selain itu juga sejak perpindahan ke tempat baru, pelbagai kejadian yang tidak dapat aku kawal dan jangkakan telah terjadi dan yang paling terkilan apabila kehilangan sesuatu yang sebelum ini telah wujud teguh di sisi, bukan aku tidak menghargainya, akan tetapi aku lalai melayan perasaan sendiri, hinggakan hilang apa yang telah ada di sisi, kehilangan tersebut membuatkan emosi dan fikiranku amat terganggu, kehilangan tersebut juga adalah berpunca daripada kesilapan diri sendiri, bila ianya telah tiada baru aku tersedar, maafkan aku, walaupun dengan kemaafan ianya tidak akan mengembalikan dan tidak akan mengubah apa-apapun, tapi ianya akan kekal tertanam dalam hati dan fikiranku dan tidak mungkin akan hilang selamanya, apabila suatu masa ada yang bertanya apakah kesan itu masih ada? jawapannya ianya tetap kekal hidup dan wujud buat selama-lamanya......Berada di tempat baru aku bersyukur dengan adanya kawan-kawan baru yang juga aku rasakan senang untuk bekerja bersama-sama, tapi kawan-kawan lama tidak mungkin akan aku lupakan buat selamanya, kalian semua adalah kawan yang terbaik yang pernah aku jumpa dan kenali, semoga kalian bekerja dengan baik di mana sahaja kalian ditempatkan....semoga redha Allah bersama-sama kita semua.
Perasmian Persidangan Penyelarasan Undang-Undang Syarak/ Sivil Kali Ke-19 Oleh Y.Bhg. Tan Sri KSN
Pada 27 April 2009 bertempat di Hotel Crystal Crown, Petaling Jaya, Selangor, Y.Bhg. Tan Sri Mohd Sidek bin Hassan, Ketua Setiausaha Negara (KSN) telah merasmikan Persidangan Penyelarasan Undang-Undang Syarak/Sivil Kali Ke 19 yang dianjurkan oleh Bahagian Undang-Undang, Jabatan Kemajuan Islam Malaysia (Jakim).
Kehadiran Y.Bhg. Tan Sri KSN telah disambut oleh Y.Bhg. Dato’ Wan Mohamad bin Dato’ Sheikh Abdul Aziz, Ketua Pengarah Jakim merangkap Pengerusi Persidangan, Y.Bhg. Tan Sri Sheikh Ghazali bin Abdul Rahman, Pengerusi Jawatankuasa Teknikal Undang-Undang Syarak/Sivil, ahli-ahli Jawatankuasa Teknikal serta semua ahli Persidangan yang terdiri daripada Y.B. Penasihat Undang-Undang Negeri-Negeri, S.S. Mufti Negeri-Negeri, Ketua Hakim Syarie Negeri-Negeri, Pengarah Jabatan Agama Islam Negeri-Negeri, Ketua Pegawai Eksekutif atau Setiausaha Majlis Agama Islam Negeri-Negeri, Timbalan Ketua Pengarah (Operasi), Timbalan Ketua Pengarah (Pengurusan), wakil dari agensi-agensi di bawah Menteri di Jabatan Perdana Menteri, Pengarah-Pengarah Bahagian di Jakim dan Wakil-Wakil Media.
Dalam ucapannya, Y.Bhg. Tan Sri KSN telah mengiktiraf peranan Jawatankuasa Teknikal Undang-undang Syarak/Sivil dalam usaha memartabatkan undang-undang Islam di Malaysia dan mencadangkan kepada JAKIM, selaku Urusetia kepada Jawatankuasa ini, supaya dapat mencari jalan terbaik untuk memperkasakan Jawatankuasa ini supaya lebih setimpal dengan sumbangan kepakaran dan peranan mereka yang besar kepada negara.
Bagi memastikan keberkesanan undang-undang yang digubal pula, Y.Bhg. Tan Sri KSN berharap agar semua negeri dapat mempertimbangkan untuk menerima pakai model undang-undang yang telah digubal oleh Jawatankuasa Teknikal Undang-undang Syarak/Sivil.
Y.Bhg. Tan Sri KSN juga berharap supaya aspek pemantapan dan pemerkasaan fungsi penguatkuasaan dan pendakwaan undang-undang syarak di negeri-negeri diberi perhatian serius. Selain itu, penguatkuasaan undang-undang Islam di negeri-negeri disarankan dibuat secara selaras dan seragam melalui mekanisme yang telah diwujudkan di peringkat pusat.
Dalam ucapannya juga Y.Bhg. Tan Sri KSN telah menyentuh mengenai pengurusan fatwa di negara ini. Beliau menyarankan supaya semua pihak mencari jalan terbaik dan cepat bagi membolehkan sesuatu isu yang secara dasarnya telah diputuskan dan dipersetujui di peringkat persekutuan dapat dilaksanakan di negeri-negeri secara hikmah dan bijaksana.
Selain itu Y.Bhg. Tan Sri berpesan agar nilai integriti yang tinggi diberi perhatian dan menjadi amalan setiap penjawat awam kerana nilai ini merupakan suatu kekuatan bagi mengurus kejayaan dan mengatasi kelemahan dengan berkesan. Amalan-amalan yang bercanggah dengan nilai integriti seperti rasuah, pecah amanah, salah guna kuasa, sikap pentingkan diri sendiri dan lain-lain hendaklah dielakkan sama sekali oleh setiap pegawai dan kakitangan kerajaan, lebih-lebih lagi yang berkhidmat di agensi agama Islam.
Isu lain yang turut disentuh oleh Tan Sri KSN ialah mengenai ILIM yang mana disaran supaya melaksanakan peranan yang lebih aktif dalam membantu memperkasakan modal insan pegawai-pegawai di agensi agama.
Kehadiran Y.Bhg. Tan Sri KSN telah disambut oleh Y.Bhg. Dato’ Wan Mohamad bin Dato’ Sheikh Abdul Aziz, Ketua Pengarah Jakim merangkap Pengerusi Persidangan, Y.Bhg. Tan Sri Sheikh Ghazali bin Abdul Rahman, Pengerusi Jawatankuasa Teknikal Undang-Undang Syarak/Sivil, ahli-ahli Jawatankuasa Teknikal serta semua ahli Persidangan yang terdiri daripada Y.B. Penasihat Undang-Undang Negeri-Negeri, S.S. Mufti Negeri-Negeri, Ketua Hakim Syarie Negeri-Negeri, Pengarah Jabatan Agama Islam Negeri-Negeri, Ketua Pegawai Eksekutif atau Setiausaha Majlis Agama Islam Negeri-Negeri, Timbalan Ketua Pengarah (Operasi), Timbalan Ketua Pengarah (Pengurusan), wakil dari agensi-agensi di bawah Menteri di Jabatan Perdana Menteri, Pengarah-Pengarah Bahagian di Jakim dan Wakil-Wakil Media.
Dalam ucapannya, Y.Bhg. Tan Sri KSN telah mengiktiraf peranan Jawatankuasa Teknikal Undang-undang Syarak/Sivil dalam usaha memartabatkan undang-undang Islam di Malaysia dan mencadangkan kepada JAKIM, selaku Urusetia kepada Jawatankuasa ini, supaya dapat mencari jalan terbaik untuk memperkasakan Jawatankuasa ini supaya lebih setimpal dengan sumbangan kepakaran dan peranan mereka yang besar kepada negara.
Bagi memastikan keberkesanan undang-undang yang digubal pula, Y.Bhg. Tan Sri KSN berharap agar semua negeri dapat mempertimbangkan untuk menerima pakai model undang-undang yang telah digubal oleh Jawatankuasa Teknikal Undang-undang Syarak/Sivil.
Y.Bhg. Tan Sri KSN juga berharap supaya aspek pemantapan dan pemerkasaan fungsi penguatkuasaan dan pendakwaan undang-undang syarak di negeri-negeri diberi perhatian serius. Selain itu, penguatkuasaan undang-undang Islam di negeri-negeri disarankan dibuat secara selaras dan seragam melalui mekanisme yang telah diwujudkan di peringkat pusat.
Dalam ucapannya juga Y.Bhg. Tan Sri KSN telah menyentuh mengenai pengurusan fatwa di negara ini. Beliau menyarankan supaya semua pihak mencari jalan terbaik dan cepat bagi membolehkan sesuatu isu yang secara dasarnya telah diputuskan dan dipersetujui di peringkat persekutuan dapat dilaksanakan di negeri-negeri secara hikmah dan bijaksana.
Selain itu Y.Bhg. Tan Sri berpesan agar nilai integriti yang tinggi diberi perhatian dan menjadi amalan setiap penjawat awam kerana nilai ini merupakan suatu kekuatan bagi mengurus kejayaan dan mengatasi kelemahan dengan berkesan. Amalan-amalan yang bercanggah dengan nilai integriti seperti rasuah, pecah amanah, salah guna kuasa, sikap pentingkan diri sendiri dan lain-lain hendaklah dielakkan sama sekali oleh setiap pegawai dan kakitangan kerajaan, lebih-lebih lagi yang berkhidmat di agensi agama Islam.
Isu lain yang turut disentuh oleh Tan Sri KSN ialah mengenai ILIM yang mana disaran supaya melaksanakan peranan yang lebih aktif dalam membantu memperkasakan modal insan pegawai-pegawai di agensi agama.
Sunday, November 2, 2008
Kaki repot
Nak dijadikan cerita pada jumaat lepas bersamaan dengan 31/10/2008 agak kecoh la jugak dekat pejabat, tapi orang-orang tertentu yang terlibat jer yang tahu, penat jer bila pukul 7 pm baru boleh balik rumah, bila ada la 2 buat syarikat yang buat aduan pada Menteri yang mana mereka lambat dapat sijil halal, kebetulan la pulak kedua-dua kilang tersebut memang aku yang pergi audit, pening jugak la kepala nak menjawab dengan Pengarah tapi nasib baik la aku sudah siapkan hujah pembelaan awal-awal, salah satunya adalah rumah sembelih yang dimiliki oleh orang melayu kilang tu aku memang sokong la, cuma dia tak ada sijil VHM daripada Jabatan Perkhidmatan Veterinar sahaja, tapi ada disertakan surat sokongan dari pihak JPH, jadi tak ada masalah untuk diluluskan, satu lagi kilang memang nak jugak guna bahan ramuan yang hanya ada spesifikasi produk sahaja, dah la tak berapa clear, tapi kira ok la cuma kena tunggu untuk dimasukkan dalam mesyuarat Panel Pengesahan Halal.....aku ingatkan hanya orang-orang kat sini la yang kaki repot heheh, kilang pun kaki repot jugak heheh, biasa la main kabel ni, memang dari dulu lagi kan.................................
Wednesday, October 29, 2008
Senarai hotel yang ada sijil halal
Tahukah anda bahawa di Malaysia setakat ini hanya ada 14 buah hotel sahaja yang telah mendapat sijil halal JAKIM(setakat ini) manakala dari Jabatan Agama Islam Negeri tidak termasuk dalam senarai di sini, antaranya adalah:-
1. Grand Palace Hotel/Miri.
2. Mayor Hotel Berhad Kuala Lumpur.
3. Metroplex Holding Sdn Bhd (Hotel Legend) Kuala Lumpur.
4. The Paramouth Hotel Sibu.
5. Grand Dorsett Hotel Labuan.
6. Tiara Labuan Hotel Labuan.
7. Grand Bluewave Shah Alam.
8. Hotel Putra Kuala Lumpur.
9. Ming Court Kuala Lumpur (Corus Hotel Kuala Lumpur).
10. Hotel Armada Petaling Jaya.
11. Hotel Seri Malaysia Bagan Lalang.
12. Hotel Seri Malaysia Ipoh.
13. Hotel Seri Malaysia Taiping.
14. Hotel Seri Malaysia Penang.
Inisiatif untuk menulis berkaitan dengan hotel ini adalah kerana terasa sedikit terkilan dengan program-program yang dianjurkan sebelum ini dibuat di hotel-hotel yang tidak mendapat pensijilan halal Malaysia, yang mana kita ketahui bahawa status halal mereka adalah diragui.
1. Grand Palace Hotel/Miri.
2. Mayor Hotel Berhad Kuala Lumpur.
3. Metroplex Holding Sdn Bhd (Hotel Legend) Kuala Lumpur.
4. The Paramouth Hotel Sibu.
5. Grand Dorsett Hotel Labuan.
6. Tiara Labuan Hotel Labuan.
7. Grand Bluewave Shah Alam.
8. Hotel Putra Kuala Lumpur.
9. Ming Court Kuala Lumpur (Corus Hotel Kuala Lumpur).
10. Hotel Armada Petaling Jaya.
11. Hotel Seri Malaysia Bagan Lalang.
12. Hotel Seri Malaysia Ipoh.
13. Hotel Seri Malaysia Taiping.
14. Hotel Seri Malaysia Penang.
Inisiatif untuk menulis berkaitan dengan hotel ini adalah kerana terasa sedikit terkilan dengan program-program yang dianjurkan sebelum ini dibuat di hotel-hotel yang tidak mendapat pensijilan halal Malaysia, yang mana kita ketahui bahawa status halal mereka adalah diragui.
Tuesday, October 28, 2008
Tetamu International halal dialog
26/10/08 dari pagi sampai ke malam kami ditugaskan menyambut tetamu dari Turkey, German dan US, tapi sedikit rasa sedih sebab, pihak Pentadbiran tak akan membayar untuk LIMO dan juga lain-lain perkhidmatan untuk menyambut tetamu, dah la last-last minit diberitahu pada mereka, mujur para tetamu yang kami sambut tu dah pun ada kawan dan juga orang dari kedutaan yang datang menyambut, kemudian kami membuat keputusan untuk menggunakan kereta sendiri, tapi mereka semua sudahpun ada orang yang akan datang menyambut mereka, bukan apa orang datang dari jauh, maka perlu la kita tolong, tak sampai hati kami, kalau diikutkan memangla pihak Pentadbiran tak akan bayar untuk mereka, lagipun yang datang tu adalah badan-badan Islam yang diiktiraf oleh JAKIM dulu, secara kesimpulannya kalau tak ada duit nak buat program ataupun kedekut baik jangan buat nanti menyusahkan orang saja.
Subscribe to:
Posts (Atom)
